Odnoszę wrażenie, że sale lekcyjne, w których młodzież się uczy, przestały się zmieniać. Świat nowoczesnych przestrzeni biurowych, wnętrz projektowanych tak, aby miejsce było zachęcające do przebywania w nim wielu godzin oraz swobodnej wymiany pomysłów i doświadczeń, mocno oddalił się od tego, co mamy dalej w szkolnych salach. Co możemy zrobić, aby sala lekcyjna była pomocna w rozwijaniu myślenia krytycznego, pracy zespołowej i kreatywności w młodych ludziach?

Poczucie sprawczości zostało wskazane jako jeden z głównych elementów profilu absolwenta szkoły podstawowej, który stanowić ma fundament zapowiadanej reformy edukacji. To plan tyleż ambitny, co – moim zdaniem – wątpliwy. Jak napisałem niedawno w artykule „O sprawczości młodych – reformatorom pod rozwagę”[1], instytucjonalna edukacja ma w ogóle niewielki wpływ na kształtowanie tego poczucia, daleko mniejszy niż rodzina, a nawet nastroje panujące w społeczeństwie.

Rodzice są ekspertami w zakresie swoich dzieci, a czerpiąc z ich wiedzy można wspomóc proces nauczania. Warto poznać rodziców, gdyż łatwiej będzie dotrzeć do ich dzieci.

Nowym rok szkolny zbliża się szybkim krokiem. A z nim być może także nowi uczniowie dla wielu nauczycieli. Których zapewne nie znają. Stąd pomysł na nieco głębsze ich poznanie na początku współpracy. Przede wszystkim trzeba siebie zapytać, po co mi wyniki tej ankiety?

Od dobrych kilku lat liczna grupa nauczycieli oraz inspirujący ich dyrektor Szkoły Podstawowej im. Marii i Lecha Kaczyńskich w Skokowej, intensywnie poszukiwała sposobu na porzucenie tradycyjnego, pruskiego modelu szkoły. Cel był jasny: stworzenie środowiska, które skutecznie wspierałoby rozwój uczniów, ich talenty, proces uczenia się oraz wartości, takie jak: odpowiedzialność, samodzielność, kreatywność, krytyczne myślenie, umiejętność uczenia się, współpraca i komunikacja. Szukaliśmy modelu pedagogicznego, w którym każdy uczeń czułby się bezpieczny i doceniony, wolny od instytucjonalnej przemocy, strachu i wszechobecnego przymusu. Chcieliśmy szkoły, która nie przyprawiałaby uczniów o "palpitacje serca" i nie zamęczała ich nieustannym stresem.

Wielokrotnie słyszeliśmy o wybitnych polskich nauczycielach, którzy osiągają sukcesy w działalności dydaktycznej, a niekiedy również i edukacji pozaszkolnej. Ich sukcesy są często potwierdzone np. uzyskanymi tytułami, nagrodami, wynikami uczniów w różnych konkursach czy też głośnymi inicjatywami, mającymi wpływ na rozwój dzieci i młodzieży. Ale stosunkowo mało słyszymy o szkołach, które odniosły znaczący sukces dzięki wysiłkowi i zmianom podjętym przez radę pedagogiczną czy szkolną społeczność. Chcielibyśmy więcej usłyszeć o tym, że są w Polsce szkoły publiczne, które mimo różnych przeciwności edukacyjnych i społecznych, dokonały trwałych i udanych zmian.