Refleksja uczniowska i informacja zwrotna o pracy ucznia są cenne, ponieważ niwelują lukę między nauczaniem a uczeniem się. Grant Wiggins, wizjoner, edukator i założyciel organizacji Authentic Education (zm. 2015) mawiał: To, że czegoś nauczałeś swoich uczniów, nie oznacza, że oni się tego nauczyli.
Aby zaszło uczenie się potrzebna jest refleksja uczącego się oraz wykorzystanie przez niego otrzymanej informacji zwrotnej. W tym artykule przedstawię jeden z praktycznych sposobów skorzystania przez nauczyciela potencjału refleksji uczniowskiej i informacji zwrotnej.
Sposób polega na wykorzystaniu kryteriów sukcesu do zachęcenia uczniów do korzystania z informacji zwrotnej.
- Nauczyciel do każdej lekcji określa kryteria sukcesu, czyli: po czym poznamy, że cel lekcji osiągnęliśmy.
- Pod koniec tematu zbierane są kryteria sukcesu z wszystkich lekcji. Uczniowie mogą odnieść się do nich i zastanowić, na ile je spełnili. Jest to materiał do efektywnego powtórzenia przed sprawdzianem.
- Uczniowie mogą dokonać samooceny (np. przy pomocy świateł) i wskazać nauczycielowi te kryteria, które wymagają jeszcze pracy.
- Nauczyciel zapowiada, że sprawdzian będzie oceniany kształtująco przez udzielenie uczniom informacji zwrotnej.
- W informacji zwrotnej nauczyciel odnosi się jedynie do wyszczególnionych wcześniej kryteriów sukcesu, zaznaczając które z kryteriów uczeń spełnił bez zastrzeżeń, a w których ma pewne niedociągnięcia. Wyjaśnia również na czym polegają niedociągnięcia i jak można je poprawić. Informacja zwrotna służy do poprawienia przez ucznia pracy.
- Poprawa może być oceniana kształtująco lub sumująco w zależności od tego jakie ustalenia wcześniej podejmie nauczyciel.
Taki system pozwala uczniom na refleksję nad tym, czego uczniowie się nauczyli – samoocenę i na lepsze przygotowanie się do sprawdzianu, a później na osiągniecie lepszych wyników w uczeniu się.
Uczniowie korzystają z uwag zawartych w informacji zwrotnej, gdyż liczą na to, że pozwoli im to na lepsze wyniki na ponownym sprawdzianie. Dzięki temu, uczniowie stosując się do uwag zawartych w informacji zwrotnej, samodzielnie monitorują swoje postępy i wyznaczają sobie cele. Jeśli chcą osiągnąć dobre wyniki, muszą stosować się do wskazówek nauczyciela.
Uczniowie nie zawsze wiedzą, do czego może służyć przekazywana im informacja zwrotna. Powyższy pomysł może im to praktycznie wyjaśnić.
Uczniom służy pokazanie im, że inni potrafią korzystać z informacji zwrotnej, że ona im pomaga. Można dawać uczniom przykład, jak przyjmować i uwzględniać informacje zwrotne, zamodelować przyjmowanie przez nauczyciela informacji zwrotnej od uczniów na temat prowadzonego nauczania. Można zapytać uczniów w anonimowej ankiecie, co im pomaga, a co przeszkadza w uczeniu się. A następnie przeanalizować uwagi uczniów i publicznie przedstawić im wnioski.
Wtedy uczniowie mogą zauważyć, jak nauczyciel wykorzystuje ich opinie.
Uwagi uczniów mogą zadziwić nauczyciela, może okazać się, że niektórzy z nich odczuwają niesprawiedliwość w traktowaniu przez niego niektórych uczniów, dla innych tempo lekcji może być za szybkie, lub nauczyciel nie ma jasnego przekazu. To może być niemile zaskoczenie, ale tym bardziej jest uczące, jeśli nauczyciel pokazuje uczniom, że spróbuje zmienić swoja praktykę w pewnych zakresach.
Warto pokazać uczniom, że nauczyciel jest otwarty na uwagi uczniów, gdyż wtedy uczniowie mogą brać z niego przykład i również uwzględniać opinie nauczyciela o ich pracy.
Omówienie wyników ankiety uczniowskiej to nauka dla nauczyciela i jego uczniów – dawania i przyjmowania informacji zwrotnej.
Jeśli chcemy mieć uczniów otwartych na informację zwrotną, to my nauczyciele, powinniśmy być również otwarci na dobrze przemyślaną, konstruktywną informację zwrotną od uczniów.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
