Pani Minister, daj Pani spokój z tą zmianą…

Pozwolę się nie zgodzić z tezami autora. Faktycznie - tego nie można nazywać reformą, bo "reformą" było to, co polskiej szkole zafundowano w 1999 roku (wielka duma Unii Wolności i rządu pana Buzka), a potem dodatkowo szlifowano: uzupełniano, korygowano, zmieniano. Zwieńczeniem tych reform było przewrócenie do góry nogami podstaw programowych, dorzucenie nauczycielom dwóch godzin pracy za darmo i obciążenie ich pisaniem pełnej dokumentacji programowej w postaci programów nauczania (w zakresie przedmiotów ogólnokształcących i zawodowych). Nie wspominam już o reformie egzaminów maturalnych, które zaowocowały pokoleniem niedouczonych absolwentów, trafiających na wyższe uczelnie.
To były te reformy - teraz pora za zastopowanie ich i wrócenie do tego, co było dobre i sprawdzone przed tymi reformami, które zdewastowały nas system oświatowy. System gimnazjalny, wprowadzony w 1999 roku był największą pomyłką rządzących Polską (z podobnym, fatalnym skutkiem, przeprowadzono wówczas reformę służby zdrowia). Już wówczas zwróciłem uwagę na zmianę pojęć - pojawiły się określenia: "usługi edukacyjne" oraz "usługi zdrowotne" - te dwie niezwykle ważne dziedziny, decydujące o niezwykle ważnych sprawach dla obywateli sprowadzono pojęciowo do czegoś na kształt handlu pietruszką. Przez wiele lat tę zbitkę słowną media i rządzący wdrukowywali do głów obywateli, których postanowiono przerobić na zwykłych klientów tego bazaru, na których sprzedawano te wspomniane usługi. W przypadku oświaty - może nie byłoby takiej ruiny, gdyby gimnazja były tworzone przy szkołach średnich. Ponieważ zaordynowane wówczas zmiany zabierały szkołom podstawowym dwie klasy - szkoły te podniosły krzyk (i słusznie), że będą zwolnienia. Przyklejono więc gimnazja do szkół podstawowych - jedne wygaszając, w przypadku innych tworząc zespoły szkół. To, że szkołom średnim odebrano jeden rok nauczania, a tym samym zmniejszono ilość oddziałów - jakoś nikt teraz nie wspomina. To właśnie wtedy wcześniejszymi emeryturami ratowała się duża część nauczycieli szkół średnich - ale i tak wielu nauczycieli młodszych straciło wtedy pracę (dodatkowym elementem generującym zwolnienia był rok, gdy szkoły średnie nie miały żadnego naboru do klas pierwszych). Kolejna fala zwolnień - to kilka lat temu, gdy zredukowano ilość godzin nauczania przedmiotów ogólnokształcących w szkołach średnich (w przypadku niektórych przedmiotów zmniejszono tę liczbę o 50%). O tzw. "godzinach karcianych" nie wspominam szerzej - ZNP wtedy się na nie zgodził, bo im zagrożono, że zostaną zwiększone wymiarów pensum godzinowego dla nauczycieli. Teraz jest pora, aby te wszystkie złe reformy "odkręcić". Trudno w tej chwili podsumować efekty w zakresie przedmiotów zawodowych, bo tutaj reforma jest nadaj w trakcie wdrażania. Niepokoi ilość mnożonych zawodów: w 1999 roku głośno mówiono, że mamy za dużo zawodów i tę ilość trzeba zmniejszyć do poziomu, jaki jest w UE. Po 17-tu latach jest ich więcej: np. kiedyś był technik budownictwa - a teraz jest już technik budownictwa, technik robót wykończeniowych w budownictwie, technik instalacji sanitarnych itd.

Oczywiście , jak najbardziej zgadzam się z panem Polakiem, żeby pani minister dała sobie z tym spokój... Profesjonalny artykuł , który wymaga podobnego komentarza a nie opowiadania narracyjnego. Procesowe myśenie wymaga śledzenia procesów dziejących się w edukacji poprzez myśli i opinie obywateli a wśród nich oczywiście nauczycieli. Jeżeli ci jednak nie potrafią ich dostrzec tylko historycznie opowiadać , jak mój poprzednik ,uważając własne myśli jako prawdy niepodważalne,postępu w dyskusji nie będzie a w oświacie wcale. Warto zatem oprzeć się na dowodach naukowych na temat paradygmatów edukacyjnych i czynników sprzyjających dobrej edukacji a eliminować te , które wpływają na nią negatywnie. Nauka dostarcza przykładów dobrej praktyki z rozwiązaniami korzystnymi dla całej społeczności szkolnej a w następstwie społeczeństwu,które chce nazywać się obywatelskim. Pora zatem na edukację naszych nauczycieli z filozofii,psychologii,socjologii bo te nauki dają wiedzę o nas samych i są drogowskazem dla budowania wzajemnych relacji w strategii wygrana-wygrana. Strategia raczej nieznana w naszych szkołach. Dlatego więcej takich artykułów i merytorycznej dyskusji pomoże obyć się wszystkim z innym poziomem rozmawiania ze sobą w postaci dzięjących się procesów a nie imieninowych opowiadań co jedni zrobili dobrze a ci inni źle i co teraz trzeba naprawiać a co nie. Na imieninach są zawsze sami eksperci.Na początek proponuję zacząć przynajmniej od ustalenia faktu jaki rodzaj dyskusji chce się prezentować i prowadzić a może by tak na początek win-win ...Alex

Wtedy, w 1999 roku też mi się wydawało, ze planowana reforma ma szanse pozytywnie wpłynąć na system edukacyjny. Pamiętam burzliwy protest ZNP przeciwko tamtej reformie, gotowość strajkową itp. Miałem okazję uczyć w bardzo dobrym liceum - gdy do tego liceum przyszli pierwsi absolwenci gimnazjum - wyraźnie było widać zauważalny spadek ich wiedzy i umiejętności. Gimnazja są przyczyną tego, że do liceów trafia młodzież znacznie gorzej przygotowana, niż kiedyś absolwenci VIII klasy szkoły podstawowej. W latach 90-tych miałem w szkole średniej do czynienia z absolwentami ośmioklasowych szkół podstawowych z terenu miasta i terenów pobliskich gmin: młodzież ze szkół wiejskich było zdecydowanie na wyższym poziomie kompetencyjnym, niż ta ze szkół miejskich (dużych molochów liczących 1200 uczniów).
To prawda, że konieczne są zmiany w liceach - ale ich obecnie słaby poziom jest wynikiem słabego poziomu absolwentów gimnazjów. Jest wiele badań potwierdzających diagnozę, z czego to wynika. Jestem przekonany, że zlikwidowanie tego słabego ogniwa w postaci etapu gimnazjalnego zatrzyma regres oświatowy.
Wielu moich znajomych, którzy są nauczycielami akademickimi jest również podobnego zdania i podobnie jak ja widzą negatywny skutek wprowadzenia gimnazjów. To, że po 2010 roku licea zostały sprowadzone zostały do kursów przygotowujących do poprawnego rozwiązania testów maturalnych widzi dużo nauczycieli. Nawiasem mówiąc - ustanowienie na egzaminach maturalnych progu wymagań dla uzyskania oceny pozytywnej na poziomie 30% jest koszmarnym błędem: w przypadku szkół zawodowych dla kwalifikacji wynosi on zawodowych ten próg wynosi 50%. Na studiach podyplomowych nauczycielskich w 1992 roku uczono mnie, że kryterium uzyskania najniższej, pozytywnej oceny jest wykonanie min. 50% zadań (tak też było w moich szkolnych czasach, tak było również na moich studiach wyższych).
Warto także zwrócić uwagę na fakt, że nie ma (póki co) żadnego przepisu formalnego ustalającego 40-godzinny tydzień pracy dla nauczyciela. Jak pamiętam, to niemal "od zawsze" w szkole każdy nauczyciel, oprócz przydzielonych godzin w ramach swojego pensum miał przydzielane dodatkowe godziny zajęć - np. prowadzenie kroniki szkolnej, pisanie protokołów z posiedzeń rady pedagogicznej, przygotowanie wystroju sali na szkoleń uroczystości, opiekę nad samorządem szkolnym, opiekę nad urządzeniami sportowymi itp. Ponieważ przez wiele lat, równolegle z pracą w szkole jako nauczyciel pracowałem w przedsiębiorstwie produkcyjnym jestem zdania, że może byłoby dobrym rozwiązaniem przyjęciem zasad przy zatrudnianiu nauczycieli podobnych do tych, jakie są stosowane w przypadku nauczycieli akademickich. No. ustalić ustawą czas pracy nauczyciela w wymiarze 40 godzin tygodniowo, w tym - 18 godzin prowadzenia zajęć dydaktycznych, 12 godzin pracy naukowej (awans zawodowy i wszystkie prace z tym związane), 5 godzin poświęconym sprawom organizacyjnym szkoły (w tym opieka nad pracownią), 5 godzin na opracowanie zasad dydaktycznych do prowadzenia zajęć, przygotowanie materiałów, ocena postępów pracy uczniów, ewaluacja procesu dydaktycznego, programy nauczania itp. Rzecz jasna - te liczby 12, 5, 5 są danymi przykładowymi. Nauczyciel musiałby przebywać w szkole w godzinach tak samo wyznaczonych, jak w przypadku urzędnika organu prowadzącego jego szkołę i mieć zapewnione przez pracodawcę warunki do pracy w takim trybie - a więc odpowiednie pomieszczenie, biurko, zestaw komputerowy ze stosownym oprogramowaniem i dostępem do internetu, urządzenia peryferyjne w postaci drukarki i skanera, regał na podręczną biblioteczkę naukową - tak, jak to jest w przypadku nauczycieli akademickich. W takiej sytuacji wszelkie posiedzenia RP powinny się odbywać w godzinach pracy szkoły. Uważam także, że wakacje dla młodzieży są za długie - w innych krajach są one krótsze. Zajęcia dydaktyczne w szkołach powinny trwać do 30 czerwca, a zaczynać się 15 sierpnia. Myślę, że można zlikwidować przerwę międzysemestralną i pozostawić ferie zimowe od 24 grudnia do 6 stycznia oraz ferie wiosenne zawiązane z Wielkanocą.

W założeniu pani Minister i wszystkich zwolenników reformy, jej głównym skutkiem pozytywnym ma być podniesienie jakości i efektów kształcenia. Obserwując polską oświatę od 20 lat (najpierw pracowałam w szkole podstawowej, potem 15 lat w gimnazjum, teraz znów w szkole podstawowej) uważam, że jakość nauczania w polskich szkołach jest inna niż kiedyś, ale to nie znaczy, że niższa. Narzekają nauczyciele szkół średnich, narzekają wykładowcy na wyższych uczelniach, że przychodzą do nich "niedouczeni" uczniowie, "niedouczeni" studenci. Wierzę, że tak jest, ale nie dlatego, że źle uczą nauczyciele niższych szczebli. Wg mnie, przyczyną jest dostępność młodzieży do szkól średnich zakończonych maturą oraz na studia. Podam na własnym przykładzie. Dwadzieścia pięć lat temu skończyłam wydział Chemii na UAM w Poznaniu. Byłam wówczas jedną z sześćdziesięciu absolwentów. Dwa lata temu moja córka ukończyła ten sam wydział, tej samej uczelni, wówczas było dwustu absolwentów! Gdyby dzisiaj przyjąć sześćdziesięciu najlepszych uczniów (egzamin wstępny na wyższą uczelnię), to byliby to świetni studenci. Dzisiejsza młodzież jest bardzo dobrze wykształcona, ale nie cała i nigdy nie będzie. Nie da się każdego wykształcić do tego samego poziomu np. z matematyki, przy tej samej liczbie godzin. Jednemu starczą 3 h w tygodniu, drugi potrzebuje 5, a 3. nawet po 6. nie zrozumie pewnych zagadnień, bo takie są jego możliwości (krzywa Gaussa obowiązuje cały czas, o czym niektórzy zapominają). Jeżeli wyższe uczelnie otworzyły drzwi na oścież, a teraz narzekają, to jest to niesprawiedliwe w stosunku do wszystkich nauczycieli liceów i gimnazjów, a reforma niczego nie zmieni. Przez parę lat będziemy mieć chaos, za który wszyscy zapłacimy społecznymi pieniędzmi. Prostym i niedrogim rozwiązaniem są po prostu egzaminy wstępne, które sprawdzać będą te umiejętności, które są konieczne do studiowania wybranego kierunku (to samo może dotyczyć liceów). Podsumowując - mniej studentów! Albo ilość albo jakość!

To, że na uczelnie trafia młodzież coraz gorzej przygotowana nie oznacza, ze trzeba likwidować licea (technika). Szkoły średnie pracowały w miarę dobrze w latach 90-tych - wyraźne tąpnięcie jest widoczne gołym okiem po sławetnej reformie systemu oświatowego z 1999 roku. Dokonano reformy, której podstawowym elementem było wprowadzenie stopnia gimnazjalnego - wielu analityków uważa, że ten właśnie element obniżył poziom kształcenia. Jako nauczyciel z dużym doświadczeniem zgadzam się z ta diagnozą. Tego wadliwego systemu nie da się naprawić poprzez próby ulepszania stopnia gimnazjalnego - to jest chora tkanka, którą należy usunąć i powrócić do systemu, który działał dobrze. Prosta zasada techniczna - jeśli zmienimy mechanizm, po którym urządzenie działa źle - należy w pierwszym rzędzie usunąć wstawioną część, które zakłóciła działanie całego urządzenia.
Oczywistym jest, że się czasy zmieniają i nie można porównywać młodzieży, która obecnie wkracza w okres edukacyjny do tej młodzieży sprzed 20-30 lat. Jedna z punktu widzenia psychologii rozwojowej czynniki środowiskowe nie mają tutaj wiodącego znaczenia. Metodyka i dydaktyka są uniwersalne - a wychowanie to kształtowanie młodych umysłów. "Takie będą Rzeczypospolite...." - to stwierdzenie jest zawsze aktualne.
Jedynym błędem planowanego powrotu do systemu sprzed 1999 roku jest wydłużenie okresu nauczania początkowego: dzieci teraz maja znacznie bardziej rozwinięta percepcją umysłową niż ich rówieśnicy sprzed 20 lat, więc absolutnie nie widzę powodu, aby przedłużać im o rok okres nauczania początkowego. Zgadzam się, że bezsensownie w tym roku przyspieszono wakacje letnie - chyba tutaj błędnie założono, że MEN zyska tym sympatię: podobnie, jak to było z maturalną "amnestią" ministra Giertycha. Osobiście uważam, że szkoła podstawowa powinna trwać 7 lat - a więc tak, jak to było do reformy z lat 60-tych. Tamta reforma dość mocno zachwiała nasza oświatą - niepotrzebnie wydłużyła okres kształcenia szkolnego do 12 lat i zlikwidowała uzależnienie ukończenia liceum pozytywnym zdaniem matury. Wtedy eksperymentowano w celu przejścia na sowiecki system dziesięciolatek i powszechność matury, co skutecznie obniżyło poziom kształcenia w Polsce.
"A zatem dyrektor może wymagać pracy nauczyciela w wymiarze 40 godzin." Nie może - te przepisy zabraniają mu obciążać nauczyciel pracą w wymiarze większym, niż 40 godzin tygodniowo - a to nie to samo, co nakaz 40-godzinnego tygodnia pracy. Może chodzić o przypadki kumulacji zajęć typu wycieczka szkolna plus udział w komisji egzaminacyjnej plus opieka nad pracownią. Pozwala to nauczyciela skierować sprawę do sądu pracy, dokumentując, że w konkretnych miesiącach musiał pracować ponad 40 godzin tygodniowo. Oczywiście wiem, że organy prowadzące (szczególnie te nie akceptujące wyniku zeszłorocznych wyborów parlamentarnych) zachęcają dyrektorów podległych ich szkół, aby maksymalnie obciążali nauczycieli tymi magicznymi 40. godzinami (są przypadki - zresztą już praktykowane 2-3 lata temu, że wiele zajęć wynikających z pensum jest lokowanych w tych godzinach, co skutkuje zmniejszeniem etatów). Nie jest chyba tajemnicą, ze od ok. 6 lat samorządy usilnie dążą do tego, aby zlikwidować KN, wprowadzić pensum 40 godzin tygodniowo. Temu miała służyć reforma z 1999 roku - miała ułatwić prywatyzację szkół, przechodzenie z umów o pracę na umowy cywilno-prawne. Podobnie przecież dzieje się od lat w służbie zdrowia. To skutek filozofii "tanich usług edukacyjnych i zdrowotnych".