Od maja trwają egzaminy, poprawki, poprawianie prac, ustalanie stopni na koniec roku. Uczniowie przestają być zainteresowani nauką. Jeśli stopnie już są wystawione, to uczniowie przestają widzieć sens chodzenia do szkoły i uczenia się czegoś nowego. Zaczynają się takie "nieformalne" niby-wakacje. Wiele klas wyjeżdża w tym czasie na wycieczki, ale to nie zapełni całego okresu przedwakacyjnego. Zróbmy coś inaczej.
Od początku czerwca nauka w szkole zanika. Szkoda tego czasu. Można go wykorzystać z pożytkiem dla uczniów, a ten czas pozwala też nieco inaczej podejść do nauczania/uczenia się. W tym wpisie zebrałam sposoby, jak można to zrobić.
Projekt
Jest niezastąpioną pomocą i można przy jego realizacji wiele się nauczyć. Na koniec roku nie może to być projekt długoterminowy. Sprawdzają się projekty polegające na zasięgnięciu opinii w jakieś sprawie i opracowania wyników. Uczniowie muszą wtedy użyć umiejętności kształconych na różnych przedmiotach.
Listy
Uczniowie mogą napisać list do siebie, a w nich podsumować, czego się nauczyli w danym roku i zrobić postanowienie dotyczące nauki w przyszłym roku. Warto polecić uczniom, aby podziękowali sobie za wysiłek i zebrali wskazówki, jak warto się uczyć w przyszłym roku. Nauczyciel może zebrać listy i przekazać uczniom w następnym roku.
Listy mogą być również pisane do uczniów z młodszych klas, ze wskazówkami, jak mają się uczyć i czego się w następnym roku nauczą.
Listy na zakończenie szkoły mogą być kierowane do nauczycieli i pracowników szkoły, a w nich wyrażenie podziękowania i wdzięczności.
Docenianie
Można je zorganizować na kilka sposobów:
- Na kartach napisane są imiona uczniów. Kartki krążą po klasie, a uczniowie wpisują docenienia – co zauważyli wspaniałego u innego ucznia i wyrazy wdzięczności oraz podziwu. Uczniowie otrzymują kartki dla siebie i mogą je zabrać do domu.
- Uczniowie robią listę dla siebie – swoich zwycięstw i porażek oraz wskazówek na przyszłość.
- Porównania celów, które uczniowie postawili sobie na początku roku szkolnego z własnymi osiągnięciami.
- List do nauczyciela – podsumowujący prowadzenia lekcji z uwzględnianiem wskazówek na przyszły rok. W liście uczeń może wskazać lekcję, która była dla niego najlepsza, oraz mocne i słabe strony nauczania. Listy zbiera nauczyciel, aby przemyśleć plany na przyszły rok.
- Zbieranie najlepszych prac uczniowskich. Uczniowie przeglądają własne zeszyty, prace klasowe, wykonane projekty i wybierają kilka z nich, które były ich zdaniem najbardziej wartościowe.
Stacje – czego się naprawdę nauczyliśmy
Nauczyciel przygotowuje zadania/pytania na każdą stacje, dotyczące tego, co uczniowie poznawali w ciągu roku. Uczniowie w małych grupach przechodzą przez stacje, rozwiązują zadania, a na koniec sprawdzają prawidłowość swoich odpowiedzi, Stopnie już są ustalone, praca uczniów jest „bezpieczna”. Ta aktywność daje informację tylko uczniom.
Wspólne opowiadanie
Jeden uczeń mówi pierwsze zdanie opowieści, następny dodaje swoje i tak tworzy się historia. Historię można zapisywać na jednej kartce i na końcu przeczytać całość. Wybrany uczeń może podać temat opowiadania.
Wnioskowanie
Nauczyciel przedstawia obrazek, a uczniowie snują opowieść, czynią przypuszczenia na temat osób, które znajdują się na obrazie i ich przeżyć.
Można snuć opowieść w małych grupach, a potem zapoznać się z opowieściami innych.
Wirtualna wycieczka
Opracowanie w małych grupach wycieczki zagranicznej z planem pobytu i propozycją zwiedzania okolicy.
TED
Uczniowie przygotowują swoje wystąpienie w stylu TED, mają 10 minut na przedstawienie czegoś, czym się interesują. Warto wcześniej pokazać uczniom ciekawe wystąpienie TED, na którym mogą się wzorować.
Można zastosować taki proces:
- Uczniowie oglądają i analizują wystąpienia TED pod kątem wyboru tematu, tezy, celu, konkretnej grupy odbiorców i wniosków z wystąpienia.
- Uczniowie oglądają i analizują inne wystąpienia TED pod katem sposobu prezentowania.
- Uczniowie składają propozycję tematu do zatwierdzenia przez nauczyciela i zaczynają przygotowywać swoje wystąpienie.
- Uczniowie prezentują swoje wystąpienie w malej grupie i otrzymują informacje zwrotną od swoich kolegów i koleżanek. Uczniowie wykorzystują informację zwrotną do zmian w swoich prezentacjach.
- Prezentacja przed całą klasą.
Prezentacja o sobie
Koniec roku jest dobrym czasem do wykorzystania na ćwiczenie umiejętności prezentacji swojej osoby. Uczniowie przygotowują 5 minutową prezentację na swój temat.
Można zadać uczniom temat, na przykład: Chcecie w czasie wakacji pracować jako wolontariusze, zastanówcie się, gdzie chcielibyście zaaplikować i co powiecie o sobie, aby Was przyjęto na ten wolontariat?
Listy do redakcji
Nauczyciel cytuje pytanie, które zostało zadane w liście do redakcji pisma młodzieżowego lub sam wymyśla takie pytanie. Uczniowie w parach piszą odpowiedź – dobrą radę.
Można też wcześniej zebrać anonimowe pytania uczniów i poprosić o odpowiedzi na nie.
Gazeta klasowa
Uczniowie tworzą artykuł do gazety szkolnej podsumowujący rok szkolny. Zapisują czego się nauczyli na różnych przedmiotach i jakie towarzyszyły im uroczystości szkolne.
Jeśli szkoła nie prowadzi gazetki, to można gotowy artykuł powiesić na tablicy ogłoszeń. Jeszcze lepszy efekt jest, gdy taki artykuł napiszą wszystkie klasy w szkole.
Reklama książek (albo filmów)
Uczniowie wybierają książkę, która przeczytali w danym roku i która była dla nich interesująca. Piszą jej recenzję (najlepiej w grupach) i reklamują książkę. W ten sposób tworzy się lista książek do przeczytania w czasie wakacji.
Prezentacja końcowa
Uczniowie przygotowują krotką prezentację na dwa tematy:
- Czego nauczyłem się w tym roku w szkole?
- Czego nauczyłem się w tym roku poza szkołą?
Nauczyciel zapowiada, że prezentacja nie może być dłuższa niż 10 minut, że będzie prezentowana na forum kasy/szkoły/na spotkaniu z rodzicami. Również zapowiada, że uczniowie mają być gotowi na udzielenie odpowiedzi na zadane pytania ze strony publiczności.
Planowanie lata
Nauczyciel opracowuje eksperymenty, które uczniowie mogą samodzielnie wykonać w czasie wakacji. Do każdego eksperymentu dołącza pytanie badawcze. Uczniowie mogą wybrać sobie te eksperymenty, które wydają im się interesujące i po ich wykonaniu odpowiedzieć na pytania badawcze. W projektowaniu eksperymentów, może nauczycielowi pomoc Internet i AI.
Jedne z przykładów z przedmiotu biologia:
Eksperyment: Wpływ światła na wzrost roślin (fototropizm)
Cel/pytanie badawcze: Czy światło wpływa na kierunek wzrostu rośliny.
Materiały: Dwie takie same doniczki z ziemią; nasiona (np. fasoli lub rzeżuchy); woda, kartonowe pudełko, nożyczki, taśma klejąca
Przebieg: Posiać nasiona w obu doniczkach i podlać tą samą ilością wody. Jedną doniczkę postawić na parapecie okiennym, w pełnym świetle. Drugą doniczkę umieścić w kartonowym pudełku, w którym wycięto otwór tylko z jednej strony (tak, by światło wpadało tylko z jednej strony). Podlewać rośliny regularnie i obserwować ich wzrost przez 7–10 dni. Zapisywać obserwacje. kierunku wzrostu roślin, szybkość wzrostu, zmiany w kolorze liści itp.
Odpowiedzieć na pytanie badawcze na podstawie obserwacji.
Warto opracować eksperymenty wspólnie w gronie nauczycieli, aby wybór był większy. Uczniowie mogą, choć nie muszą, wykonać jeden bądź więcej eksperymentów.
Wartościowe filmy
Czas końca roku można poświęcić na pokazanie uczniom wartościowego filmu, na który nie było czasu w ciągu roku szkolnego. Powinien to być dobrze dobrany film, po wyświetleniu którego uczniowie mają okazję do dyskusji. Można pytanie do dyskusji zadać przed filmem, aby uczniowie wiedzieli, co będzie jej przedmiotem.
Co by było, gdyby…?
Uczniowie wybierają jeden z aspektów omawianych w danym roku szkolnym i opracowują wypowiedź lub ją zapisują – co by było gdybyśmy tego tematu nie poznali? Jak mogłoby wyglądać nasze życie bez tej wiedzy lub umiejętności?
AI
Nauczyciel zadaje uczniom opracowanie odpowiedzi na pytanie. Pytanie musi być otwarte i związane z tym, co uczniowie poznali. Nauczyciel zadaje to pytanie ChatGPT. Drukuje odpowiedzi uczniów i ChatuGPT. Zadaniem uczniów jest wskazanie odpowiedzi pochodzącej od sztucznej inteligencji.
Zadania na egzamin
Uczniowie mają za zadanie opracowanie sprawdzianu podsumowującego cały rok szkolny.
Mogą korzystać ze swoich zeszytów i innych materiałów, a nawet Internetu.
Można zapowiedzieć wykonanie sprawdzianu we wrześniu, bez ocen, tylko po to, aby sprawdzić ile z tej wiedzy zostało. Można wykonać sprawdziany w grupach wymieniając się zadaniami. Przy okazji można przedstawić uczniom krzywą zapominania i uświadomić konieczność powtarzania.
Bądź nauczycielem
Uczniowie opracowują lekcje z tematu, który znają i mogą się podzielić z innymi uczniami wiedza i umiejętnościami. Na przykład ktoś interesuje się ptakami, a ktoś inny dinozaurami, ktoś świetnie jeździ na nartach albo dobrze gotuje itd. Uczeń przygotowujący lekcję musi napisać jej konspekt i przedstawić go nauczycielowi. Po konsultacjach z nauczycielem ma do dyspozycji do 20 minuty na nauczanie innych.
Uczniowie lubią mówić o sobie i uczyć się od siebie nawzajem.
Zagadki
Wymaga to od nauczyciela skompletowania pewnej liczby zagadek i przedstawienia ich uczniom. Uczniowie rozwiązują zagadki (najlepiej w grupach), a na koniec lekcji sprawdzają czy mają prawidłowe rozwiązania. Najlepiej, jeśli zagadki są związane z przerobionym w ciągu roku programem szkolnym.
Rozmowa
Zwykle nie ma czasu na rozmowę z uczniami w czasie roku szkolnego, koniec roku daje taka możliwość.
Mogą to być rozmowy na trudne tematy – rodzinne, polityczne, dylematy moralne, o podejmowaniu trudnych decyzji itd. Warto, aby każdy uczeń mógł się w czasie rozmowy w klasie wypowiedzieć.
Takie rozmowy rozwijają i pielęgnują relacje z i między uczniami. Można przedstawić uczniom kilka propozycji tematów i zagłosować w sprawie wyboru tematu.
Jedną z opcji może być np. rozmowa o zmęczeniu, które nas wszystkich dopada na koniec roku.
Losowanie sytuacji
Nauczyciel opracowuje opis sytuacji i prosi uczniów, aby zaplanowali – co zrobią, gdy znajdą się w takiej sytuacji. Na przykład:
- Podczas obiadu na stołówce jeden z uczniów siedzi sam przy stoliku, a inne miejsca są zapełnione.
- Widzisz, jak jeden uczeń zwraca się agresywnie do innego.
- Kolega prosi Cię o możliwość ściągnięcia od Ciebie rozwiązania zadania.
- Nieznajomy zaprasza Cię do samochodu oferując podwiezienie.
Uczniowie losują opisy i mogą udzielić odpowiedzi indywidualnie lub w parach, a potem przedyskutować je na forum klasy.
Zajęcia pozalekcyjne
Jeśli w szkole odbywają się takie lub część uczniów uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych poza szkołą, to można poprosić uczniów o przedstawienie – czego się nauczyli podczas zajęć. Może to zachęcić pozostałych uczniów do wzięcia udziału w takich zajęciach.
Wyjście poza budynek szkolny
Może to być wyjście do muzeum, na które nie było czasu w roku szkolnym, ale może to również być wyjście na boisko szkolne. Na boisku można tworzyć wiersze i zapisywać je kredą na chodniku, można skakać w klasy jednocześnie rozwiązując zadania matematyczne, można zrobić mini podchody, można tworzyć obrazy kredą malowane, można wykonywać ćwiczenia fizyczne – wszystko, co lubią robić uczniowie poza szkołą.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Inspiracja się różnymi artykułami z Middleweb.com.
