Czy to dobrze, że małe dziecko jest przywiązane do mamy? Dlaczego dziecko w wieku przedszkolnym czasem musi mieć dużo swobody, a czasem musi być kontrolowane przez dorosłych? Czy zabawa w wieku szkolnym to strata czasu? W jakich sytuacjach buntowanie się nastolatka jest objawem jego prawidłowego rozwoju? Na te i wiele innych pytań można znaleźć odpowiedź w nowej serii poradników opracowanych przez Zespół Wczesnej Edukacji IBE.
„Niezbędnik Dobrego Nauczyciela” to seria sześciu poradników opracowanych pod redakcją prof. Anny Izabeli Brzezińskiej. Opisują rozwój dziecka w kolejnych etapach jego życia: od wczesnego dzieciństwa, przez wiek przedszkolny i szkolny po późną fazę dorastania (19/20 lat).
Broszury, które można pobrać w Internecie, adresowane są głównie do nauczycieli i pedagogów. Ich celem jest wspomóc dorosłych w rozumieniu przemian rozwojowych, jakim podlegają dzieci i młodzież.
"Poradniki mogą być też doskonałym wsparciem dla każdego z rodziców" – mówi prof. Brzezińska. "Na niektóre niepokojące lub niezrozumiałe dla opiekunów zachowania dzieci i nastolatków można spojrzeć inaczej, gdy ma się świadomość, że są one typowe dla danego etapu rozwojowego" – dodaje. I zaznacza: "Intuicyjne rozumienie potrzeb dziecka jest niezwykle cenne, ale wsparte wiedzą z psychologii rozwojowej może w wielu sytuacjach uspokoić dorosłych i zracjonalizować ich ocenę sytuacji, z drugiej zaś strony może przyczynić się do wczesnego wychwycenia, a przede wszystkim niebagatelizowania sygnałów, które mogą być ostrzeżeniem przed sytuacją wykraczającą poza to, co typowe dla danego wieku."
Rozwój dziecka, opisany w poradnikach, dotyczy okresu od pierwszych momentów po narodzinach. Akcentowane jest współgranie wszystkich odruchów i zachowań, w które wyposażone jest niemowlę, po to, aby najpierw dzięki przywiązaniu do mamy/taty, a potem dzięki coraz liczniejszym kontaktom społecznym budować mocne poczucie własnej wartości i autonomii. "Wszystkie zmysły noworodka są nastawione na bliskość z drugim człowiekiem” – mówi dr Magdalena Czub z IBE, autorka pierwszego tomu serii. "Niektórzy rodzice zastanawiają się, czy przywiązanie dziecka do mamy nie uzależnia go od niej nadmiernie. Warto pamiętać, że przywiązanie nie oznacza zależności. Silna więź tworzy mocne poczucie bezpieczeństwa, które staje się podstawą do samodzielności i odwagi w podejmowaniu wyzwań w późniejszych okresach życia."
Od przedszkolaka do nastolatka
W okresie przedszkolnym dziecko zachowuje się jak zdobywca świata, chce być nie tylko jego uczestnikiem, ale i sprawcą tego, co się dzieje wokół niego. Jego światem przestaje być jedynie środowisko rodzinne i najbliższe otoczenie domu, dziecko łaknie nowych kontaktów i nowych wyzwań. Przedszkolak jest pełen inicjatywy i chęci zmieniania rzeczywistości. Przy okazji uczy się radzenia sobie z własnymi emocjami, ale coraz częściej też zwraca uwagę na potrzeby i emocje innych. Dlatego tak ważne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak właściwie wspierać dziecko w jego działaniach, by stwarzać mu szanse pełnego rozwoju.
Wiek szkolny to dla dziecka ogromne wyzwanie poznawcze i społeczne. To nowe zadania, nowe obowiązki, nowi koledzy, nowi nauczyciele. Rodzice i nauczyciele właściwie reagując na potrzeby i działania dziecka, mogą uchronić je przed niebezpieczeństwem tej fazy życia, jakim jest powstanie poczucia niższości. Zagraża ono dziecku, jeśli stawia mu się zbyt wysokie wymagania nie pomagając w ich spełnianiu przez tworzenie warunków do działania bądź wsparcie emocjonalne. Szczególnie w tym wieku należy pamiętać, dzieci mogą rozwijać się w bardzo zróżnicowanym tempie i mieć bardzo różne zainteresowania.
W wieku szkolnym budowane jest poczucie własnych kompetencji – fundament wszystkich późniejszych działań. Dzieci i nastolatki z poczuciem kompetencji chętnie współpracują z innymi, podejmują nowe wyzwania, nie boją się oceny czy krytyki swojej pracy, są chętne do eksperymentowania, cieszą się procesem działania, a nie tylko końcowymi wynikami. Te cechy będą bardzo ważne w późniejszych etapach rozwoju, także w życiu dorosłym.
Wiek szkolny to również okres ważny ze względu na usamodzielnianie się dziecka. W środkowym wieku szkolnym czyli w klasach IV-VI dziecko coraz łatwiej nawiązuje nowe kontakty w grupie rówieśniczej, ma przyjaciół, zaczyna zostawać samo w domu, uczestniczy w obowiązkach domowych, samo odrabia lekcje.
Z punktu widzenia rodziców i nauczycieli równie ważny, co trudny, jest kolejny etap rozwoju - dorastanie. Dla dziecka okres dojrzewania jest etapem ogromnych sprzeczności i kontrastów, silnych emocji, nie zawsze od razu zrozumiałych zmian we własnym funkcjonowaniu. To okres wzmożonej wrażliwości, dlatego tak ważna jest jakość relacji z dorosłymi, którzy często czują się bezradni w obliczu pojawiających się sytuacji.
Poradniki IBE dają dużą dawkę informacji oraz pozwalają zrozumieć, na czym polegają zmiany rozwojowe w każdym kolejnym etapie dzieciństwa i dorastania. Pomagają też rodzicom i nauczycielom zrozumieć, na czym polega wspieranie rozwoju dziecka i nastolatka.
W skład serii “Niezbędnik Dobrego Nauczyciela. Rozwój w okresie dzieciństwa i dorastania”, którą pobrać można w zakładce “publikacje” na stronie eduentuzjasci.pl wchodzą:
- Tom 1. Magdalena Czub: Rozwój dziecka. Wczesne dzieciństwo
- Tom 2. Joanna Matejczuk: Rozwój dziecka. Wiek przedszkolny
- Tom 3. Anna Kamza: Rozwój dziecka. Wczesny wiek szkolny
- Tom 4. Małgorzata Rękosiewicz, P. Jankowski: Rozwój dziecka. Środkowy wiek szkolny
- Tom 5. Konrad Piotrowski, Beata Ziółkowska, Julita Wojciechowska: Rozwój nastolatka. Wczesna faza dorastania
- Tom 6. Konrad Piotrowski, Julita Wojciechowska, Beata Ziółkowska: Rozwój nastolatka. Późna faza dorastania
(Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych)
