Studenci uczelni wyższych nie pozostają bezkrytyczni wobec narzędzi sztucznej inteligencji - wynika z międzynarodowego badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu w Lublanie. Doceniają rolę ChatGPT jako angażującego narzędzia wspierającego naukę, ale jednocześnie zauważają także kwestie etyczne, które wymagają dalszej uwagi i pracy przy rozwijaniu tego typu botów.
Różne badania w ostatnich latach sugerowały, że takie narzędzia jak ChatGPT mogą usprawnić naukę, chociaż nie brakowało i obaw o jego rolę w integralności akademickiej, potencjalnym wpływie na myślenie krytyczne i upowszechnianie niedokładnych lub wręcz błędnych odpowiedzi. W ostatnim czasie - przy pojawieniu się chińskiego DeepSeek, doszły jeszcze obawy, że część treści upowszechnianych przez chatboty może być wręcz zmanipulowana przez algorytmy (a być może i państwa, które inwestowały w powstanie narzędzia). Te ostatnie wcale nie okazują się nieuzasadnione, jeśli zadamy "niewygodne" prompty, np. o masakrę na placu Tiananmen.
Międzynarodowy zespół badaczy współpracujących z Uniwersytetem w Lublanie (Słowenia), skupił się na jednym z najwcześniej upowszechnionych narzędzi, czyli ChatGPT. Wydaje się jednak, że wiele sformułowanych wniosków może odnosić się do wykorzystania różnych narzędzi tego typu, nie tylko tego konkretnie użytego w badaniu.
23 218 studentów reprezentujących 109 krajów i terytoriów wzięło udział w ankiecie (od października 2023 do lutego 2024), w której pytano o postrzeganie różnych aspektów ChatGPT, takich jak sposób korzystania z niego, obawy etyczne i poglądy na temat jego potencjalnego wpływu na rynek pracy. Wyniki badania naukowców pod. kier. prof. Dejana Ravšelj zaprezentowano w czasopiśmie naukowym PLOS One i są one dostępne na wolnej licencji[1].
Ravšelj i współpracownicy opracowali anonimowe badanie ankietowe online, którego celem było zapewnienie szerszego spojrzenia na ChatGPT, który zyskał dużą popularność w 2023 roku na świecie. Analiza wyników ankiety ujawniła kilka trendów. Respondenci - studenci uczelni wyższych - mieli ogólnie pozytywne nastawienie do ChatGPT, uważali go za wartościowe narzędzie do burzy mózgów, podsumowywania tekstów, pisania prac naukowych i upraszczania złożonych informacji. Jednocześnie zgłaszali jednak obawy dotyczące niezawodności ChatGPT, potencjalnego osłabienia umiejętności krytycznego myślenia i kwestii etycznych związanych z jego używaniem, takich jak oszukiwanie i naruszenie prywatności.
Badanie analizowało perspektywy studentów dotyczące jego wykorzystania, możliwości, regulacji, satysfakcji, postaw, wyników nauki, rozwoju umiejętności, implikacji dla rynku pracy i reakcji emocjonalnych.
Większość studentów (69%) stwierdziła, że ChatGPT może poprawić ich wiedzę ogólną, podczas gdy tylko około jedna trzecia wskazała, że może ułatwić im ukończenie staży. Jeśli chodzi o możliwości, większość studentów (68%) doceniła jego zdolność do uproszczenia złożonych informacji, podczas gdy 41% zauważyło, że wspiera on tradycyjną naukę w klasie. 61% badanych studentów uznało, że ChatGPT zwiększy zapotrzebowanie na pracowników z umiejętnościami związanymi z AI, podczas gdy mniej (36%) uznało jego potencjał w zakresie zmniejszania niedoborów umiejętności osób uczących się.
W zakresie rozwoju umiejętności około połowa studentów (53%) postrzegała ChatGPT jako skuteczne narzędzie do poprawy umiejętności czytania i pisania, natomiast 31% uważało, że jest on skuteczny w rozwijaniu ich umiejętności komunikacji interpersonalnej. Większość studentów (70%) uznała ChatGPT za narzędzie interesujące w użyciu, a jedna czwarta (25%) uznała, że łatwiej jest wchodzić w interakcje z ChatGPT niż z kolegami. Jeśli chodzi o możliwe zastosowania w procesie uczenia się, mniej niż jedna trzecia studentów (29%) potwierdziła wykorzystanie z ChatGPT do burzy mózgów, a tylko jeden na dziesięciu (11%) do twórczego pisania.
Dotknięto także sfery emocji - około połowa studentów czuła ciekawość podczas korzystania z ChatGPT, podczas gdy tylko 6% czuło smutek, że takie narzędzie powstało.
Jak zauważają autorzy, postrzeganie chatbota przez studentów różniło się w zależności od czynników społeczno-demograficznych i geograficznych. Na przykład osoby z regionów o niższych dochodach częściej postrzegały ChatGPT jako niezbędne wsparcie w kontekście ograniczonych zasobów edukacyjnych, podczas gdy studenci z regionów o wysokich dochodach przywiązywali większą wagę do innowacyjnych i zaawansowanych funkcji ChatGPT.
Zdaniem autorów badania, ustalenia mogą pomóc w opracowaniu programów nauczania i polityk szkolnictwa wyższego w celu sprawiedliwego wykorzystania wsparcia chatbotów w różnych populacjach studentów.
Jak zauważają, w przypadku polityki szkolnictwa wyższego równy dostęp do sztucznej inteligencji w edukacji jest niezbędny, aby zapobiec pogłębianiu się tzw. luki cyfrowej (ang. digital divide). Ograniczenia wynikające z paywalla w najnowszych wersjach ChatGPT grożą pozostawieniem studentów z regionów o niskich dochodach i obszarów wiejskich z przestarzałymi narzędziami, co ograniczy jakość ich nauki i rozwój umiejętności cyfrowych. Może to również wpływać na równość płci. Rozwiązanie tych dysproporcji wymaga finansowania dotowanego dostępu, licencji instytucjonalnych i programów umiejętności cyfrowych we wszystkich uczelniach wyższych. Ich zdaniem konieczne są również dalsze badania, w miarę upowszechniania obecności tego typu narzędzi w kształceniu akademickim.
[1] Zob. Higher education students’ perceptions of ChatGPT, luty 2025. Dostęp: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0315011. W badaniu brały udział osoby, które ukończyły 18 lat i były w momencie badania studentami uczelni wyższej.
(Źródło: EurekAlert, opr. red.)
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
