Tworząc i projektując materiały dedykowane edukacji online warto pamiętać o jednej z najważniejszych ich funkcji – interaktywności. Bezpośrednio wpływa ona na aktywności i interakcję osoby uczącej się. Jest też jednym z elementów, które decydują o atrakcyjności materiału edukacyjnego. Dzięki interaktywności uczniowie mogą angażować się w treść, łatwiej zapamiętywać czy otrzymywać informacje zwrotne.
Interaktywność przekształca bierną naukę w aktywne doświadczenie. W efekcie edukacja staje się w pewien sposób skuteczna. Warto pamiętać, że nie każda interaktywność jest taka sama. Jej złożoność zależy od wielu czynników.
Zalety interaktywności
Są co najmniej cztery zalety interaktywności używanej w materiałach edukacyjnych. Interaktywność:
- zwiększa zaangażowanie – interaktywne treści sprawiają, że uczniowie angażują się w naukę, zamiast biernie ją przyswajać,
- poprawia zapamiętywanie – aktywne uczestnictwo poprawia zapamiętywanie wiedzy,
- zachęca do krytycznego myślenia – odpowiednie elementy interaktywne angażują uczniów do myślenia, analizowania i rozwiązywania problemów,
- zapewnia natychmiastową informację zwrotną – Uczący się mogą ocenić czy rozumieją treść w czasie rzeczywistym. Dzięki temu nauka jest bardziej efektywna.
Poziomy interaktywności w e-learningu
Każdy materiał edukacyjny wymaga innego poziomu interaktywności. W zależności od celów nauczania, potrzeb odbiorców i ich ograniczeń interaktywność może być minimalna lub wysoce immersyjna.
Interakcja pasywna (poziom 1)
Uczniowie przyswajają treści, nie podejmują żadnej interakcji poza kliknięciem „Dalej”. Przeważnie stosuje się ją w tekstach, obrazach, czy prostych quizach.
- Przykład: Uczniowie zapoznają się z lekcją. Na jej podstawie rozwiązują quiz zawierający pytania wielokrotnego wyboru.
Interakcja ograniczona (poziom 2)
Uczniowie korzystają z treści w sposób strukturalny, wybierają odpowiedzi lub przeciągają i upuszczają elementy. Materiał edukacyjny zawiera klikalne punkty aktywne, animacje itp.
- Przykład: Prezentacja online dotycząca uzbrojenia rycerza średniowiecznego. Odbiorcy kilkają w części uzbrojenia, aby poznać ich funkcje, jako ćwiczenie interaktywne przeciągają i upuszczają elementy uzbrojenia.
Interakcja złożona (poziom 3)
Uczniowie podejmują decyzje, które mają wpływ na wyniki, poprzez wielowarstwowe interakcje. Materiał edukacyjny zawiera symulacje, szczegółowe rozgałęzienia i elementy grywalizacji.
- Przykład: Interaktywna prezentacja w której Uczniowie wcielają się w rolę władcy nowo założonego grodu. Ich zadaniem jest rozwój osady, dbanie o jej mieszkańców i odpieranie zagrożeń zewnętrznych. Prezentacja zawiera krótkie materiały dydaktyczne wprowadzające w realia średniowiecza oraz quizy i zadania, rozgałęzienia dotyczące decyzji np. o wojnie i pokoju, relacjach z sąsiadami, rozwoju handlu i gospodarki. W zależności od decyzji Uczestnicy gry zdobywają punkty, a na koniec jest tworzony ranking.
Interakcja w czasie rzeczywistym (poziom 4)
Bardzo angażująca oraz umożliwia zdobycie doświadczenia. Odbiorcy materiału edukacyjnego wchodzą w interakcję w czasie rzeczywistym z systemem lub innymi uczestnikami. Obejmuje rzeczywistość wirtualną (VR), rzeczywistość rozszerzoną (AR), symulacje oparte na sztucznej inteligencji oraz wspólne działania na żywo.
- Przykład: Uczniowie mogą odbywają wirtualną wycieczkę po dworze i folwarku szlacheckim w XVI-wiecznej Rzeczpospolitej. Odkrywają jego różne komnaty i dziedzińce używając technologii VR. Dzięki AR, będą mogli zobaczyć właścicieli i mieszkańców folwarku i dowiedzieć się o ich życiu. Symulacje oparte na AI pozwolą uczniom wcielić się w mieszkańca folwarku i podjąć codzienne decyzje. Nauczyciel po lekcji podsumuje z Uczniami wspólne działania oraz przeprowadzi dyskusję.
Praktyka dotycząca interaktywności
Interaktywne materiały edukacyjne publikuję na mojej stronie: www.lekcjahistoriionline.wordpress.com. Uruchomiłem ją 22 marca 2020 r. w związku z pandemią COVID-19 i przejściem szkół na naukę zdalną.
Lekcje i ćwiczenia interaktywne z historii mają poziom szkoły podstawowej. Wśród nich są materiały dydaktyczne dostosowane i dedykowane uczniom ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi. Powstały dzięki współpracy z Barbarą Pawluczuk ze Szkoły Podstawowej nr 46 Specjalnej w Białymstoku, która prowadzi stronę www.specjalnelekcje.wordpress.com.
Do połowy marca 2025 r. strona zanotowała 77.700 unikalnych odwiedzin i 216.320 wyświetleń. Z interaktywnych materiałów dydaktycznych skorzystali nauczyciele m.in. z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Francji, Irlandii, Egiptu, Tunezji, Syrii, Niemiec, Danii, Szwecji, Belgii, Litwy i Ukrainy.
Wiele szkół z Polski skorzystało z moich materiałów. Jedną z pierwszych szkół, które wykorzystały materiały interaktywne była śląska Szkoła Podstawowa w Pawłowicach, która prowadziła nauczanie zdalne dla Uczniów górników z zamkniętej z powodu COVID-19 w maju 2020 roku Kopalni Węgla Kamiennego „Pniówek”. Co ciekawe w jednej z podstawówek w Kielcach Nauczycielka skorzystała z materiałów interaktywnych ze strony podczas hospitacji lekcji historii.
Za działalność edukacyjną otrzymałem Medal „Diligentiae – Za Pilność” 2021 (Prezydent Miasta Białystok) oraz wyróżnienie Międzynarodowego Konkursu Dobrych Praktyk Kongresu Współpracy Transgranicznej Lublin 2020 w kategorii edukacja (Urząd Miasta Lublin; patronat honorowy: Komisja Europejska). Podjąłem też współpracę z Lubelskim Towarzystwem Genealogicznym i Wydziałem Historii Uniwersytetu w Białymstoku.
Pomimo, że pozostaję Nauczycielem historii bez pracy to jako niezależny edukator pomagam innym nauczycielom i edukatorom wdrażać interaktywne ćwiczenia online na historii. Dzięki temu uatrakcyjniam lekcję historii, oszczędzam czas nauczycielom i edukatorom przez oferowanie gotowych oraz bezpłatnych materiałów edukacyjnych. Dodatkowo materiały interaktywne pomagają rodzicom z edukacji domowej, ponieważ ułatwiają dzieciom i młodzieży naukę historii na poziomie szkoły podstawowej.
Notka o autorze: Stefan Dmitruk jest nauczycielem historii (obecnie niezatrudnionym w szkole) i niezależnym edukatorem, jak również niezależnym naukowcem ze stopnieniem doktora. Pracował w białostockich szkołach: Zespole Szkół Zawodowych nr 2 (2004-2005), Zespole Szkół Budowlano-Geodezyjnych (2005-2007) i Szkole Podstawowej nr 37 (2019-2022). Autor 60. publikacji naukowych wydanych przez m. in. w: Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytecie Szczecińskim, Uniwersytecie w Białymstoku, Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, Uniwersytecie Wrocławskim.
