Temat budowania odporności coraz częściej pojawia się w rozmowach z dyrektorami szkół. Potrzeba zwinnego odpowiadania na pojawiające się każdego dnia wyzwania, brak stabilizacji i rosnące zmęczenie to doświadczenia ostatniego roku, oczywiście nie tylko w edukacji. Pojawiają się pytania o sens codziennych działań, o sposoby zadbania o społeczność szkolną, a także o samych siebie.
Czym jest odporność?
W zagadnienie odporności w bardzo syntetyczny, a zarazem obrazowy sposób wprowadza nas publikacja Harvard Business Review pt. Odporność. Inteligencja emocjonalna, przybliżająca między innymi definicje Benarda i Johnsona. Zawierają się one w słowach: To zdolność radzenia sobie, uczenia się i rozwoju w obliczu zmian, wyzwań i przeciwności losu. Książka przybliża także cechy ludzi odpornych, czyli tych, którzy w pełni i wytrwale akceptują rzeczywistość; głęboko wierzą, że życie ma sens, a także mają zdolność do improwizowania.
Odporność dyrektora szkoły w czasie pandemii
Truizmem byłoby stwierdzenie, że głęboka zmiana, której doświadczamy od roku praktycznie w każdym obszarze życia szkoły (oczywiście również poza nim) to istny poligon doświadczalny, naznaczony wieloma problemami, a także błędami. Pierwsze tygodnie “nowej” rzeczywistości zajęło nam radzenie sobie z pośpieszną cyfryzacją, tworzeniem nowego ładu, organizacją egzaminów w nowych warunkach, często czekaniem na jesień z nadzieją, że pandemia osłabnie, a my wszyscy wrócimy do szkoły. Początek kolejnego roku szkolnego również rozpoczął się dynamicznie, kilka tygodni nie wystarczyło, by odbudować utracone życie społeczne szkoły, a już trzeba było na nowo wrócić do zdalnej edukacji. Przepracowanie i wieczna gotowość do reagowania na trudne sytuacje dają się we znaki, niby przyzwyczailiśmy się do nowej sytuacji, a jednak napięcie nie maleje. Czas zatem zadbać o siebie.
Jak zatroszczyć się o siebie?
- zadbaj o równowagę w życiu (postaraj się oddzielić czas pracy od tego prywatnego), wyjdź na spacer, wyśpij się;
- pomyśl, jak dobrze zaplanować dzień pracy, przygotuj się do spotkań (lepiej krótko, a konkretnie, z planem, celowo niż długo i bez określonego kierunku);
- wyciągaj lekcje z doświadczeń - zastanów się, co się wydarzyło, co zadziałało, a co w przyszłości zrobiłabyś/zrobiłbyś inaczej. Zbieraj informację zwrotną od innych;
- otwórz się na wyzwania i problemy - akceptuj je, bądź ich ciekawa/ciekawy i ucz się z nich;
- doceniaj siebie - każdego dnia zdefiniuj to, co jest czymś ważnym /sukcesem /dumą /radością;
- znajdź mentora lub osobę/grupę, która Cię wspiera - to pomoże Ci uzyskać szerszą perspektywę i przekonać się, że nie tylko Ty doświadczasz trudności. Otrzymasz także wsparcie.
W ostatnich miesiącach prowadzę takie grupy wsparcia dla dyrektorów, wicedyrektorów i liderów zmiany i widzę, jak dużo daje im właśnie przestrzeń, w której można podzielić się problemami, dylematami, uzyskać radę lub po prostu posłuchać, z jakimi wyzwaniami mierzą się inni. Raz w miesiącu organizuję spotkania on-line - Akademię Przywództwa Edukacyjnego (możesz dołączyć, zapraszam - https://bit.ly/3t40wPD). Odporność liderów w szkołach jest kluczowa dla przewodzenia społeczności w tak trudnym czasie i w zrównoważony sposób.
Jak budować odporność społeczności?
Istnieje wiele ważnych praktyk służących wzmacnianiu członków szkolnej społeczności (ważnych do wdrażania nie tylko w czasie pandemii). Uniwersytet w Melbourne rekomenduje:
- wzmacnianie poczucia przynależności do grupy (zarówno nauczycieli, jak i uczniów),
- budowanie pozytywnego klimatu szkoły i dobrych relacji,
- dawanie autonomii (wybór, współdecydowanie),
- rozwijanie sprawczości/skuteczności (autorefleksja - czego się nauczyliśmy? z czym sobie poradziliśmy?),
- jasne zasady współpracy oraz wsparcia (wprowadzają one tak potrzebne constans do naszego życia),
- celowość podejmowanych działań (wykorzystajmy ten czas, by przyjrzeć się naszym inicjatywom i projektom),
- docenianie (zamiast przyłapywania na błędach),
- dawanie i pozyskiwanie informacji zwrotnej,
- wzmacnianie pewności siebie (zamiast szukania wad i niedociągnięć),
- angażujące metody pracy,
- rozwijanie kompetencji społecznych,
- rozwiązywanie problemów,
- wdrażanie strategii radzenia sobie z przemocą,
- współpracę z rodzicami.
Ostatni rok, choć bardzo trudny, pozwolił nam, nauczycielom, bardziej się zintegrować. Mam poczucie, że nigdy wcześniej nie byliśmy tak sprawnie działającym zespołem. To, co nam pomaga, to formalny i nieformalny system spotkań - roboczych i tych służących socjalizacji. Odkryliśmy wartość wspólnego prowadzenia lekcji, poszukiwania sposobów na angażowanie uczniów, a także na pogłębiony dialog z rodzicami. Nie jest łatwo, ale na szczęście coraz częściej dostrzegamy swoją skuteczność i doceniamy siebie. Mam nadzieję, że to doświadczenie będzie nam towarzyszyło również po pandemii - to opowiedziane przez jednego z dyrektorów sposoby na budowanie odpornej społeczności jednej z większych szkół w niedużym mieście. Współpraca dyrektora z gronem pedagogicznym, z rodzicami, a także dobre relacje w samej kadrze to jedne z ważniejszych czynników budujących naszą odporność. Warto zatem o nie zadbać.
Notka o autorce: Oktawia Gorzeńska - absolwentka Leadership Academy for Poland. Wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata, twórczyni szkoły w chmurze oraz Flagowej Szkoły Microsoft w Polsce. Członkini Rady Programowej, a także doradczyni dyrektorów w projekcie "Szkoła dla Innowatora" Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej. Twórczyni Akademii Przywództwa Edukacyjnego. Szefowa działu edukacji w start-upie edtech Photon. Współinicjatorka platformy wymiany wiedzy, komunikacji i współdziałania EduLab, ogólnopolskiego ruchu #wiosnaedukacji oraz projektu społecznego nauczycieli lekcjewsieci.pl. Autorka poradników dla dyrektorów szkół z zakresu edukacji zdalnej i innowacji. Wspiera nauczycieli, dyrektorów oraz instytucje w procesie tworzenia i wdrażania strategii edukacyjnej zmiany, w tym w obszarach liderstwa oraz cyfryzacji. Prowadzi blog www.laboratoriumzmiany.com.
