Edukacja finansowa społeczeństwa pilnie potrzebna

O problemie wykluczenia finansowego, czyli niemożności korzystania z usług bankowych, jego przyczynach i możliwościach przeciwdziałania – dyskutowali w połowie grudnia uczestnicy konferencji naukowej Narodowego Banku Polskiego, poświęconej dostępności finansów. 

 

O skali zjawiska wykluczenia finansowego świadczą statystyki. Z danych NBP wynika, że na koniec 2009 r. w Polsce konto osobiste w banku lub SKOK-u posiadało 77,2 proc. dorosłych Polaków. To oznacza, że blisko 23 proc. osób nie może lub nie chce korzystać z usług bankowych. Gorsza sytuacja w UE była tylko w Rumunii i Bułgarii, a zbliżona we Włoszech, na Węgrzech i Łotwie. Dla porównania – w krajach skandynawskich poziom wykluczenia finansowego nie przekracza 1-2 proc.

 

Otwierając konferencję, Piotr Wiesiołek, pierwszy zastępca prezesa NBP, przypomniał, że rok 2010 został ogłoszony przez Parlament i Radę Unii Europejskiej rokiem walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. „Trzeba pamiętać, że wykluczenie finansowe jest nie tylko polskim problemem, ale i europejskim – dodał Piotr Wiesiołek. A wykluczenie finansowe – jak podkreślił – jest jednym z elementów wykluczenia społecznego. Przypomniał także, że Narodowy Bank Polski dostrzegając rangę problemu podjął się współtworzenia Programu rozwoju bezgotówkowego w Polsce na lata 2010-2013”.

 

Adam Tochmański, dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego NBP, zwrócił uwagę, że jednym z celów Programu rozwoju bezgotówkowego w Polsce jest ograniczenie zjawiska wykluczenia finansowego. Powstała m.in. koncepcja utworzenia taniego czy bezpłatnego rachunku bankowego, dostępnego dla osób o bardzo niskich dochodach. "Obecnie tylko kilka banków ma tego typu produkty." – zauważył. 

 

"Pomimo ogromnego postępu w ostatniej dekadzie w dostępie i korzystaniu z rachunków bankowych, bankowości internetowej i płatności bezgotówkowych, wciąż istnieją osoby, które nie mają dostępu do tych usług lub nie mogą z nich korzystać, bądź też same z nich rezygnują." – mówił Tomasz Koźliński z Departamentu Systemu Płatniczego NBP.

 

Przyczyny wykluczenia finansowego wskazała m.in. prof. Małgorzata Iwanicz-Drozdowska ze Szkoły Głównej Handlowej. Według niej te główne przyczyny to: koszty usługi bankowej (koszty prowadzenia rachunku bankowego), niska świadomość finansowa, niski poziom dochodów (w tym brak stałego zatrudnienia lub bezrobocie) oraz zamieszkiwanie w małych miejscowościach i na wsiach, gdzie nie ma oddziałów banków czy bankomatów. "Badania pokazały także, że jedna czwarta społeczeństwa nie korzysta z usług finansowych, w tym bankowych, bo nie widzi takiej potrzeby." – mówiła profesor Iwanicz-Drozdowska. Podkreśliła, że w Polsce – w przeciwieństwie do zachodnich krajów europejskich – wykluczenie społeczne pociąga za sobą wykluczenie finansowe. "W Europie Zachodniej jest odwrotnie – to wykluczenie finansowe determinuje wykluczenie społeczne." – dodała.

 

Prof. Dominika Maison z Uniwersytetu Warszawskiego wśród przyczyn wykluczenia finansowego wskazała także bariery psychologiczne (obawa przed nowymi technologiami) oraz brak zaufania do instytucji finansowych. – Jest jeszcze jeden czynnik, charakterystyczny dla Polaków – kult gotówki: lubimy dotykać pieniądze, gotówka daje nam poczucie bezpieczeństwa, bo wszędzie możemy nią zapłacić i pozwala kontrolować wydatki – mówiła profesor Maison prezentując wyniki badań dotyczących barier przed korzystaniem z instrumentów finansowych.

 

Uczestnicy konferencji zastanawiali się także nad sposobami i celowością zachęcenia Polaków do zakładania kont bankowych. Dyskutowali o możliwości ograniczenia zjawiska wykluczenia finansowego za pomocą bezgotówkowych instrumentów płatniczych, a także o tym, jak ograniczyć wykluczenie finansowe wśród osób niepełnosprawnych i co instytucje publiczne mogą zrobić, by przeciwdziałać wykluczeniu finansowemu.