John Hattie jest profesorem University of Melbourne - Graduate School of Education. Jego badania edukacji, prowadzone od 30 lat, są syntezą ponad 100 000 badań obejmujących ponad 300 milionów uczniów na całym świecie. Według mnie te badania są największymi badaniami / analizami edukacyjnymi prowadzonymi w świecie. Warto się im przyglądać, gdyż dają wskazówki, co się „opłaca” stosować w nauczaniu / uczeniu się. Z całą pewnością także w naszej edukacji szkolnej.
W 2008 roku profesor John Hattie opublikował książkę Visible Learning, która była podsumowaniem badań nad efektywnymi sposobami nauczania. Książka powstała na podstawie 800 metaanaliz (analiza statystyczna łącząca wyniki wielu badań) i 50 tysięcy mniejszych badań. W Polsce dostępna jest jego inna książka pt. Widoczne uczenie się dla nauczycieli, przetłumaczona w 2015 roku.
Badania prowadzone przez zespół profesora są nadal kontynuowane. Według jego danych już ponad 10 000 szkół wdrażało podejście „widocznej nauki”, wykorzystując przedstawione wyniki badań.
Dwa lata temu (2023) wyszła nowa książka Johna Hattiego Visible Learning - The Sequel, w której przedstawione są wyniki metabadań wskazujących – co pomaga uczniom w uczeniu się. Nie jest ona szerzej znana w Polsce - stąd okazja do przybliżenia jej treści. Badania oparte są na ponad 2100 metaanalizach dotyczących osiągnięć zaczerpniętych z ponad 130 000 badań i przeprowadzonych z udziałem ponad 400 milionów uczniów w wieku od 3 do 25 lat.
W najnowszej publikacji Hattie przenosi uwagę z nauczania na uczenie się i z mówienia o metodach nauczania na wpływ tych metod na osiągnięcia uczniów. Potwierdzone zostały badania zamieszczone w pierwszej książce, ale doszło wiele nowych odkryć.
Zauważono, że na poziom osiągnięć ucznia negatywnie wpływa – nuda, zależność ucznia od nauczyciela oraz kary cielesne. Dla wielu z nas nie są to odkrywcze wiadomości, ale pamiętajmy, że pewien czas temu nie były one uświadomione i nie sadzono, że trzeba dbać o zainteresowanie uczniów lub stosowano kary cielesne z myślą o motywowaniu uczniów do nauki. Pewną nowością jest odkrycie braku samodzielności uczniów w uczeniu się. Ale coraz więcej się mówi i konieczności dania uczniowi autonomii i odpowiedzialności za własną naukę.
Za to z nowych badań wynika, że na poprawę wyników uczniów ma wpływ między innymi:
- Dodatkowe lekcje przeprowadzane online zapewniające natychmiastową informację zwrotną.
- „Odwrócona lekcja” polegająca na przygotowaniu się uczniów do nauki przed lekcją.
- Podsumowania lekcji, o które dbają nauczyciele.
- Prowadzenie lekcji uwzględniające uczenie i ćwiczenie zapamiętywania treści.
- Podczas nauki czytania – rozpoznawania i składania części zdań przez uczniów.
- Uczenie uczniów, jak myśleć o rozwiązywaniu problemów.
- Metoda nauczania poprzez „układankę”, w której uczniowie uczą się wzajemnie i wspólnie rozwiązują problemy.
Co potwierdziło się?
- Wartość stawiania przed wszystkimi uczniami wysokich oczekiwań i nieetykietowanie uczniów np. jako: „bystrych”, „trudnych”, „ADHD” lub „autystycznych”. Czyli postrzeganie wszystkich uczniów jako zdolnych do robienia postępów.
- Jasne i wyraźne przekazywanie uczniom przez nauczycieli celów nauki.
- Łączenie tradycyjnego nauczania i nauczania poprzez odkrywanie, dopasowania metody do tematu.
- Duży wpływ rodziców na naukę ich dzieci. Rodzice, którzy promują język i zamiłowanie do nauki, którzy pomagają dzieciom podejmować wyzwania i mówią o błędach i porażkach, jako okazjach do nauki.
Technologie w edukacji
John Hattie twierdzi, że ogólny wpływ technologii jest nadal niewielki. Nadal widać przewagę uczenia się przy pomocy pisania ręcznego i czytania papierowych książek nad posługiwaniem się wyłącznie komputerem.
Ale są pewne wyjątki. Co zaobserwowano w pandemii i krótko po niej, uczenie się wzajemne uczniów z wykorzystaniem komputera daje pozytywne wyniki.
Poprzez śledzenie mediów społecznościowych nauczyciele mogą dowiedzieć się, co myślą uczniowie, z czym mają problemy (o ile mają dostęp do takiej dyskusji wśród uczniów).
Co nauczyciele uważają za istotne?
Nauczyciele coraz częściej skupiają się nad wpływem stosowanej metody nauczania na uczenie się uczniów. Dostosowują sposoby nauczania, aby szkoła lub klasa stała się miejscem zachęcającym do nauki, doskonalenia umiejętności i czerpania przyjemności z nauki. Nauczyciele stawiają na pokonywanie przez uczniów wyzwań i stwarzanie im bezpiecznych warunków, w razie porażki.
Artykuł Johna Hattiego podsumowujący ostatnie badania dostępny jest w The Conversation.com.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
