Żyjemy w specyficznych czasach, które jeden z ważniejszych współczesnych filozofów – Zygmunt Bauman – określił mianem „płynnej nowoczesności”[1]. Charakteryzuje je duża zmienność, płynna sytuacja polityczna i społeczna, przenoszenie się kapitału przez granice i kontynenty oraz nacisk na elastyczność uczestników rynku pracy.
Jest to sytuacja, która stawia wszystkim obecnym i przyszłym wykwalifikowanym pracownikom nowe wyzwania, w tym przede wszystkim wymóg gotowości zmiany swoich kwalifikacji i ciągłego poszerzania wiedzy. Studenci szkół wyższych odczuwają to jako nacisk na naukę języków obcych, obsługę komputerów, rozumienie mechanizmów rynkowych, podstawy wiedzy humanistycznej i innych ogólnych umiejętności, które w razie potrzeby mogą stanowić punkt wyjścia przy podejmowaniu nowych kierunków kształcenia.
Podobnie sprawa przedstawia się w szkołach niższego szczebla w systemie szkolenia zawodowego, gdzie podkreśla się potrzebę realnego przygotowania do warunków na rynku pracy i gotowości do kształcenia się przez całe życie. Tu również coraz częściej słyszy się głosy postulujące odejście od wąskiej specjalizacji w dziedzinie spawania, pieczenia chleba czy naprawiania samochodów na rzecz umiejętności w zakresie organizacji stanowiska pracy, czytania rysunków technicznych, obsługi programów komputerowych, przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy [2]. Innymi słowy, jak w starym porzekadle, dziś bardziej niż kiedykolwiek wcześniej wymaga się od przyszłych pracowników, by przygotowując się do życia zawodowego zdobyli wędkę, a nie rybę, czy też – w wersji uwspółcześnionej – by zdobyli wędkę i byli gotowi łowić w różnych stawach.
Naturalnie wraz z nowymi wymaganiami przyszły i nowe możliwości. Klasy wykształcone wykazują niezwykła mobilność i maja nieograniczone perspektywy rozwoju w różnych krajach i na różnych rynkach pracy. Wspomagają je wdrażane od 1997 roku, a ratyfikowane przez Polskę w 2004 roku, postanowienia Konwencji Lizbońskiej opracowanej przez Radę Europy i UNESCO w zakresie uznawania kwalifikacji uzyskanych w procesie kształcenia na uczelniach wyższych w regionie Europy. Zgodnie z postanowieniami tej konwencji jej sygnatariusze są zobowiązani do sprawiedliwej oceny kwalifikacji potwierdzonych dokumentami wystawionymi przez inne kraje. Efektem wdrażania postanowień Konwencji Lizbońskiej jest ułatwienie procesu nostryfikacji dyplomów i certyfikatów uzyskanych poza granicami danego kraju, a także otwarcie się europejskich uczelni na studentów z zagranicy. Przyjęcia na te uczelnie mogą być niekiedy ograniczane ze względu na różnicę programowe miedzy poszczególnymi placówkami oświatowymi czy też wprowadzenie numerus clausus przez niektóre z nich.
Jednakże obserwowany na przestrzeni ostatnich lat postęp w przepływie osób wykształconych i kształcących się miedzy krajami europejskimi jest ogromny. Dzięki temu osoby gotowe do nieustannego podnoszenia swoich kwalifikacji i elastyczności w prowadzeniu swojej kariery mogą wykorzystać nowe warunki.
Istotnym ułatwieniem dla wszystkich uczestników procesu zdobywania kwalifikacji są nowoczesne metody nauczania, których oś stanowi podręcznik nowego typu. Ciekawy, kolorowy, treściwy – przygotowany przez wybitnych specjalistów w sposób uwzględniający nowe nastawienie odbiorców i wymagania, przed którymi stoją. Każdy taki podręcznik jest owocem długich przygotowań zarówno pod względem merytorycznym, jak też z punktu widzenia psychologii rozwojowej czy estetyki. Ramą dla nich są podstawy programowe publikowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, przez co każdy korzystający z takiego podręcznika otrzymuje zasób wiedzy wymagany na danym etapie kształcenia i wystarczający do zdania standardowych testów i egzaminów. Jest to istotne szczególnie w przypadku osób czy placówek oświatowych pozbawionych dostępu do uzupełniających źródeł wiedzy – Internetu, kursów czy treningów.
Nowoczesny podręcznik to też taki, który uwzględnia przemiany zachodzące we współczesnej kulturze. Kulturze, w której szczególną rolę odgrywają środki komunikowania masowego i która – zdaniem Maryli Hopfinger [3] – narzuca audiowizualne doświadczanie świata. Coraz więcej informacji jest przyswajanych za pomocą obrazu i dźwięku, a umiejętność koncentracji uwagi młodych ludzi kurczy się dramatycznie z biegiem czasu. Dlatego też pozostając niezastąpionym źródłem wiedzy, nowoczesne podręczniki zmieniają się w sposób pozwalający przyciągnąć i utrzymać uwagę swoich odbiorców, a z pomocą różnego typu znaków graficznych – ułatwić im zapamiętywanie materiału.
Uzupełnieniem do nich coraz częściej stają się płyty CD i materiały dostępne na stronach internetowych wydawnictw edukacyjnych – w tym na przykład na stronach internetowych WSiP. Nauczyciele mogą korzystać z tych materiałów, przygotowując dla swoich uczniów wciągający i obszerny plan zajęć. Zajęć spełniających potrzeby tych młodszych i tych starszych uczniów i przygotowujących ich do aktywnego udziału we współczesnym świecie, w którym najlepszą inwestycją człowieka stają się jego wiedza i doświadczenie.
Przypisy:
1) Zob. Z. Bauman, „Płynna nowoczesność”, przeł. Tomasz Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.
2) Zob. W. Kuzitowicz, „Jak kształcić fachowców, czyli o drogach dochodzenia do kwalifikacji”, Gazeta Szkolna” nr 26-27/2007.
3) Zob. M. Hopfinger, „Doświadczenia audiowizualne: o mediach w kulturze współczesnej”, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2003.
(Gazeta Szkolna, 12.09.2007)
Ostatnie komentarze