Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że nauczanie zdalne nie dorówna nauczaniu rzeczywistemu. Jednak możliwe, że będziemy musieli na nie częściowo przejść, a może nawet tylko takie kontynuować. Cały świat zastanawia się, jak to zrobić najmniejszymi kosztami.
Są wakacje, ale problemy już teraz trzeba rozwiązywać i przede wszystkim: planować.
Wariant całkowitego powrotu do szkół od września 2020 roku nie jest możliwy, gdyż pandemia może powrócić, ta albo inna. Trzeba przygotować różne warianty.
Planować powinny władze oświatowe i szkoły, które będą musiały te plany realizować.
Czym powinniśmy się zająć? 15 obszarów do zaplanowania: zmiana programów nauczania; zapewnienie wsparcia nauczycielom, ocenianie i monitorowanie procesu uczenia się; nauczanie synchroniczne; wsparcie technologiczne; usprawnienie zdalnego procesu wychowawczego; uwzględnienie zagrożenia od strony internetu; włączenie w nauczanie uczniów o specjalnych potrzebach, zapewnienie uczniom indywidualnych konsultacji; udział rodziców; wspólna platforma szkoleniowa dla szkoły; uwzględnienie sytuacji nauczycieli; współpraca nauczycieli; nauka praktyczna i kondycja fizyczna i dostosowanie przepisów.
1. Program nauczania
Opracowanie lub dostosowanie programu nauczania do pracy w środowisku wirtualnym. Biorąc pod uwagę to, że nauczanie zdalne jest znacznie mnie efektywne dla procesu uczenia się, trzeba zmienić programy nauczania i ograniczyć treści. Do zweryfikowanego programu nauczania trzeba opracować cele i sposoby sprawdzania, czy cele zostały osiągnięte.
2. Wsparcie nauczycieli
Opracować wsparcie technologiczne dla nauczycieli. Wsparcie, nie tylko w postaci dostępu do platformy, ale w postaci coachingu praktyki w zakresie nauczania zdalnego. Warto również znajdywać sposoby na upowszechnianie wśród nauczycieli wolnych zasobów internetowych.
3. Ocenianie uczniów i monitorowanie procesu nauczania
Zmienić system oceniania. W obliczu klęski dotychczasowego sposobu oceniania trzeba podjąć dyskusję nad sensownością oceniania w obecnej postaci i opracować takie ocenianie, które przede wszystkim będzie pomagało uczniom się uczyć. Będziemy musieli odejść od używania oceniania do klasyfikowania uczniów.
4. Nauczanie synchroniczne
W nauczaniu zdalnym trzeba przejść na nauczanie synchroniczne, nie można zgadzać się na nauczanie zdalne w postaci zadawania i sprawdzania prac. Nauczanie zdalne powinno odbywać się na niezawodnych platformach internetowych dostępnych dla każdego ucznia. To łączy się z koniecznością zapewnienia wszystkim uczniom i nauczycielom sprzętu i dobrego dostępu do sieci. Nauczanie zdalne powinno polegać na synchronicznym kontakcie: rozmowy wideo na żywo, czaty, praca w grupach wirtualnych. Takie nauczanie wymaga bardzo dobrej codziennej organizacji i planowanie harmonogramów lekcji tak, aby umożliwić uczniom pracę we własnym tempie.
5. Wsparcie technologiczne
Potrzebne jest zorganizowanie wsparcia technicznego dla uczniów (nauczyciele wspomagający od strony IT), tak aby każdy uczeń mógł pokonać techniczne trudności i mógł w zdalnym nauczaniu uczestniczyć.
6. Proces wychowawczy
Zaplanowanie procesu wychowawczego i wsparcia dla uczniów w czasie nauczania zdalnego. Budowanie relacji z dorosłymi oraz z koleżankami i kolegami. Zapewnić uczniom wsparcie akademickie, emocjonalne i psychiczne.
7. Zagrożenia ze strony internetu
Trzeba uwzględnić problem przebywania uczniów w zdalnej rzeczywistości. Problem nadmiernego korzystania z internetu staje się poważny, atak pornografii i przemocy wirtualnej jest niezwykle ułatwiony.
8. Uczniowie o specjalnych potrzebach
Nie da się pomijać problemu uczniów o specjalnych potrzebach i uczniów w nauczaniu specjalnym. Istnieje paląca potrzeba opracowania nauczania zdalnego dla uczniów o specjalnych potrzebach. Dla takich uczniów konieczne są lekcje indywidulane lub w małych grupach, a może z udziałem ich opiekunów, co łączy się z koniecznością pozostania w domu opiekunów tych dzieci.
9. Konsultacje
Zaplanować konsultacje dla uczniów nie dających sobie rady z samotnym uczeniem się. Takie konsultacje wymagają wirtualnych spotkań indywidualnych, gdyż w większej grupie nie są one efektywne.
10. Rodzice
Zaplanować wirtualne konferencje dla rodziców, informujące ich o postępach ich dzieci w nauczaniu oraz o możliwościach współpracy rodziców i nauczycieli.
11. Wspólna platforma szkolna
Warto, aby szkoła zdecydowała się na wspólną platformę, aby uczniowie nie musieli dostosowywać się do różnych technologii na różnych przedmiotach. Taka decyzja wymaga dyskusji wśród wszystkich pracowników szkoły.
12. Nauczyciele
Należy liczyć się z tym, że część nauczycieli może zrezygnować z pracy, gdyż nauczanie zdalne wymaga znacznie więcej pracy i umiejętności IT. Dlatego trzeba pomyśleć o nowych nauczycielach, których trzeba będzie wdrożyć w struktury opracowane przez szkołę.
13. Współpraca nauczycieli w szkole
Zdalne nauczanie stwarza szansę na częstsze spotkania nauczycieli, w czasie których omawiane są postępy i trudności uczniów. Warto zaplanować regularne spotkania tematyczne rady pedagogicznej lub jej części.
14. Nauka praktyczna i kondycja fizyczna
Znalezienie rozwiązania dla nauki przedmiotów zawodowych i tych, które wymagają doświadczeń i praktycznych zajęć.
Rozwiązań wymaga też zapewnienie uczniom kondycji fizycznej bez możliwości regularnych lekcji wychowania fizycznego w sali gimnastycznej. Jak np. nauczyć dzieci pływać bez basenu?
15. Przepisy
Opracowanie lub weryfikacja dotychczasowych przepisów dotyczących choroby nauczycieli, ubezpieczenia, urlopu, przepisów dotyczących zastępstw itp.
To tylko 15 problemów, które trzeba pilnie rozwiązać i zaplanować. Część z nich można rozwiązać w szkole, ale większość wymaga wytycznych władz oświatowych. Jesteśmy na wakacjach, ale te problemy na pewno nie rozwiążą się same i będą na nas czekały we wrześniu.
Można pokusić się o poszukanie plusów i minusów w konieczności przejścia na nauczanie zdalne.
Plusy: Scenariusz przejścia tylko na nauczanie zdalne jest scenariuszem najniższego ryzyka. Uczniowie i pracownicy są chronieni przed wirusem i nie ma przerw w nauce, w przypadku, gdy epidemia się wznowi. Taki plan powinien być opracowany, gdyż przejście do nauczania tylko online lub hybrydowego stale może nam grozić.
Do plusów możemy zaliczyć to, że można zatrudniać nauczycieli z całego kraju, gdyż nie ma znaczenia, gdzie mieszkają nauczyciele nauczający zdalnie. Również jeden nauczyciel może uczyć w kilku szkołach.
Nauczyciele w grupie zwiększonego ryzyka oraz nauczyciele opiekujący się starszymi członkami rodziny będą mogli nadal prowadzić nauczanie, gdyż nie będą mieli bezpośredniego kontaktu z uczniami.
Uczniowie nie będą musieli dojeżdżać do szkół i będą mniejsze koszty utrzymania budynków szkolnych.
Wady: Podstawowa wadą, to brak jednakowego dostępu uczniów do nauczania i brak spodziewanych efektów nauczania. Uczniowie z lepiej sytuowanych rodzin będą mieli uprzywilejowaną sytuację. Uczniowie o specjalnych potrzebach będą mieli gorzej i mogą pozostać w tyle. To spowoduje duże różnice akademickie w klasie szkolnej, bardzo trudne do wyrównania.
Bardzo duże obawy budzi perspektywa wypalenia zawodowego nauczycieli. Nauczanie zdalne wymaga od nich znacznie więcej pracy i wysiłku zarówno przy przygotowywaniu lekcji, ich prowadzeniu i monitorowania procesu uczenia się uczniów. Jeśli do tego dołożyć opiekę nad własnymi dziećmi i nad członkami rodziny, to wyczerpanie jest nieuchronne.
"Atak" wirtualnej rzeczywistości, poprzez dostęp do internetu bez ograniczeń może spowodować wypaczenie psychiki uczniów.
Problem stanowić będą koszty włożone w sprzęt i jego konserwacje oraz dostęp do sieci.
Pod znakiem zapytania stoi zatrudnienie pewnej grupy pracowników szkoły, w tym kierowców autobusów, woźnych i pracowników stołówek. W sytuacji nauczania hybrydowego w każdej chwili sytuacja może się zmienić i pozycja tych pracowników nie będzie stabilna. Problem mogą stanowić opłaty za budynek szkolny, jego ogrzewanie i utrzymywanie w czasie przestoju w nauczaniu rzeczywistym.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Denisa Superviille pt. The All-Remote Schedule z EdWeek.org.