Kto zadaje pytania w klasie szkolnej? Przeważnie nauczyciel, ale dobrze byłoby, aby zadawali je również uczniowie – nauczycielowi i sobie nawzajem.
Część nauczycieli nie uważa, że jest to konieczne. Mają zaufanie do swojego nauczania, są przekonani, że w czasie procesu nauczania każdy uczeń dostanie odpowiedź na nurtujące go pytanie i nie warto wcześniej do takich pytań się odnosić. Często pytanie ucznia zostaje skwitowane wymijającym komentarzem: „Będziemy o tym mówić i wtedy się dowiesz”. Nauczyciel uważa, że uczniowie nie mają jeszcze dostatecznej wiedzy, aby mogli zrozumieć odpowiedź.
Druga wątpliwość nauczycielska dotyczy straty czasu: „Nie ruszę z programem, jeśli stale będę odpowiadać na pytania uczniów”.
Jest jednak wiele korzyści wynikających z tego, że uczniowie mogą zadawać pytania i są do tego zachęcani:
- Kiedy uczniowie zadają pytania, nauczyciele zyskują wgląd w ich wcześniejszą wiedzę na dany temat. Nauczyciel może się zorientować, co już uczniowie na dany temat wiedzą, z czego może skorzystać w nauczaniu, znaleźć odpowiedni poziom wyzwania stawianego przed uczniami.
- Odpowiadając na pytanie ucznia nauczyciel zachęca go do głębszego dalszego uczenia się.
- Zadając pytania uczniowie stają się współautorami lekcji, czują się wysłuchani i traktowani z szacunkiem.
- Lekcja jest bardziej dostosowana do potrzeb uczniów, a to zwiększa motywację uczniów do uczenia się. Ucząc się czegoś, co ich interesuje lepiej to rozumieją i zapamiętują.
Nie tylko nauczyciel może udzielać odpowiedzi, można też polecić uczniom znalezienie odpowiedzi w przygotowanych i podanych im materiałach.
Jak zachęcić uczniów do zadawania pytań?
- Daj uczniom kilka odpowiedzi do wyboru i zachęć do zdecydowania, która odpowiedź jest właściwa oraz do uzasadnienia wyboru (można podać kilka prawdziwych i kilka fałszywych odpowiedzi, aby uczniowie nie zgadywali). Jeśli uczniowie mogą to robić w grupach, to praca przebiega sprawniej i z większą energią. Uzasadniając wybór uczniowie uczą się od siebie wzajemnie.
- Przedstaw podpowiedzi dające do myślenia. Kiedy coś jest zaskakujące lub niezwykłe, to zwykle budzi ciekawość. Najlepiej, gdy podpowiedzi będą też do wyboru z kilku.
- Pamiętaj, że każde pytanie jest dobre, nie możesz krytykować pytań uczniów, bo więcej nie będą ich zadawać. Każde z pytań jest ważne i nauczycielowi pozostaje się tylko z nich cieszyć. Uczniów bardzo zachęca do zadawania pytań doceniający komentarz nauczyciela, choćby taki: „Janku, to bardzo ciekawe pytanie”. Można zapisywać pytania uczniów na plakacie i wracać do nich w odpowiednim czasie. Uczniowie są dumni, gdy ich pytanie są zamieszczane w widocznym miejscu.
- Czasami pytanie uczniów może nie być ściśle związane z tematem, ale nie należy takich pytań lekceważyć. Można je „zaparkować” na później, ale koniecznie trzeba do nich w odpowiednim czasie powrócić. Można też zmienić scenariusz lekcji, tak, aby wykorzystując takie pytanie przejść do czegoś, co miało być później, gdyż być może dzięki obecnemu zainteresowaniu warto się tym zająć już teraz.
- Można odpowiedzieć na pytanie ucznia i dalej je rozwinąć: „Twoje pytanie nasunęło mi myśl o innym pytaniu …”. Uczeń wtedy jest doceniony za swoje pytanie.
Szkoła powinna być przestrzenią, w której pytania są mile widziane i stanowią integralną część nauki.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Korzystałam z artykułu Emmy Chiappetta w Edutopia.org.