Kreatywność postrzegana jako podstawa rozwoju, przełamywanie sztywności w myśleniu, ale jednocześnie i dobra zabawa oraz odpowiedź na zmieniające się potrzeby edukacyjne – była tematem przewodnim spotkania pasjonatów nauki w Zespole Szkół Nr 2 w Markach. Konferencja wpisała się w tegoroczne obchody Światowego Dnia Kreatywności i Innowacji.
Jak rozbudzać kreatywność przełamując schematy? Odpowiedzi na to pytanie poszukiwały prelegentki związane ze światem edukacji.
Projektowanie po ludzku
Pierwsza wystąpiła Monika Just, trenerka twórczego myślenia Just4Creativity i przedstawicielka Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, które objęło to wydarzenie swoim patronatem. Zachęcała do wykorzystania w edukacji Design Thinking, które jest innowacyjnym i twórczym sposobem działania wspierającym proces nauczania i uzupełniającym metodę projektów, opartym na kreatywnym i multidyscyplinarnym podejściu do ucznia. DT to proces, który zaczyna się od ludzi, a kończy innowacyjnymi rozwiązaniami dopasowanymi do ich potrzeb. Polega na budowaniu głębokiej empatii i zrozumieniu, generowaniu pomysłów, budowaniu prostych prototypów i testowaniu ich w praktyce z realnymi użytkownikami. Składa się z 5 etapów: odkrywania, definiowania wyzwania, tworzenia rozwiązania, prototypowania i testowania, planowanie wdrożenia. Proces ten wprowadza uczniów w świat tworzenia zmiany w otaczającym je środowisku szkolnym i pozaszkolnym, odwołuje do prawdziwych wartości, uwzględniając przy tym treści obowiązującej podstawy programowej. Uczniowie i uczennice zachęcani są do podejmowania wyzwań i rozwiązywania rzeczywistych problemów. Młodsze dzieci koncentrują się na rozwiązaniu postawionego problemu, starsze na samodzielnym definiowaniu i poszukiwaniu możliwych rozwiązań.
Jak podkreślała prelegentka, metoda ta jest aktualnie uznawana za jeden ze skuteczniejszych sposobów rozwijania innowacji – uczy rozwiązywać konkretne problemy szybciej i z większym zaangażowaniem. Nauczyciel jako moderator procesu Design Thinking powinien zacząć przede wszystkim od przepracowania procesu w sobie, uczenia się na błędach, poznania technik i wdrożenia prostych ćwiczeń rozwijających kreatywność uczniów i umiejętność pracy zespołowej.
Rozwijanie kompetencji 4K
Musimy postarać się znajdować w szkole miejsce na kształcenie kompetencji społecznych, a nie tylko wymagać od uczniów wykazywania się informacjami z podręcznika. Zyta Czechowska, laureatka konkursu Nauczyciel Roku 2019, opowiadała o tym, jak w codziennej pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi rozwija kompetencje poznawcze 4K, zwane też kompetencjami przyszłości: kreatywność, komunikację, kooperację i krytycyzm.
Krytyczne myślenie jest ważne nie tylko w nauczaniu, ale też w ocenie rzeczywistości, w której funkcjonujemy, zarówno tej w świecie offline jak i online. Umiejętności komunikacyjne wykorzystujemy w wypowiedziach, prezentacjach, projektach – a przede wszystkim w budowaniu relacji z innymi ludźmi. Kreatywność i kooperacja uczą elastycznego podejścia, uświadamiają różne punkty widzenia, dają umiejętność dostosowania się do zmian, pomagają w realizacji odważnych zadań. Te kompetencje odnoszą się do naszej zdolności przekształcania idei w czyny - podkreślała.
Zyta Czechowska omówiła programy ułatwiające rozwijanie kompetencji 4K (m.in. eTwinning, Asy Internetu, Projektor). Stwierdziła, iż kreatywność może rozwinąć każdy z nas zmieniając koncepcję, poprawiając i ulepszając. W szkole warto też słuchać uczniów, dając im przestrzeń. Zawsze możemy zaczynać od małych rzeczy, krótkoterminowych, na podstawie czegoś co już się sprawdziło. Ważna jest współpraca i pewność, że niezależnie od tego czy jesteś uczniem, nauczycielem, rodzicem czy dyrektorem, możesz być częścią większej zmiany w szkole – podkreślała.
Out of the box
Z kolei wystąpienie Agnieszki Magdar, trenerki rozwoju osobistego i kreatywności, poświęcone było niestandardowemu myśleniu (ang. Out of the box) i pokazywało rolę pytań w rozwoju dzieci. W edukacji trzeba pamiętać o mocy pytania ”dlaczego?” oraz… magii matematyki. Prelegentka podkreślała zalety metody 5 Why, której pierwotnym twórcą jest Sakichi Toyoda. Opisywał on 5 Why jako metodę naukowego polegającą na kilkakrotnym zadawaniu pytania „Dlaczego?”. Zadając to pytanie wystarczającą ilość razy, uzyskujemy czytelną oraz oczywistą odpowiedź pozwalającą rozwiązać nasz problem. Metoda ta z biegiem lat zyskała popularność na całym świecie i do dziś jest wykorzystywana nie tylko w biznesie.
Metoda 5 Why bardzo dobrze kojarzy z dziećmi, ponieważ zwłaszcza te najmłodsze zadają mnóstwo najróżniejszych pytań dziennie. Uczniom pozwala znaleźć odpowiedź na pytanie: dlaczego się uczą? Nauczycielom zaś pomaga pobudzić uczniów do refleksji i kreatywności. Agnieszka Magdar zachęcała do uczenia z obrazowaniem, przez eksperymentowanie, sprawdzanie, analizowanie i wyciąganie wniosków. A także do kierowania się w życiu inspirującym cytatem: Patrz tam, gdzie inni patrzą. Zobacz to, czego inni nie widzą.
Dzielmy się dobrymi pomysłami i praktykami
Część spotkania poświęcono też dobrym praktykom, prezentowanym przez nauczycieli, rodziców i uczniów. Inspirującymi pomysłami podzielili się: Monika Brym i Natalia Nagalska (nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej), Anna Dembińska (nauczyciel matematyki), Magdalena Matuszewska (psycholog, nauczyciel współorganizujący kształcenie) oraz uczniowie klasy 6a w scence ukazującej efekty treningu kreatywności pod kierunkiem Katarzyny Pazio (nauczyciela przyrody i geografii). Wśród przykładów dobrych praktyk znalazły się m.in.:
- trening edukreatywności - jedna z metod stosowanych na zajęciach w edukacji wczesnoszkolnej rozwijająca nie tylko kreatywność, ale także potencjał intelektualny uczniów, usprawniająca techniki zapamiętywania oraz ciekawość poznawczą.
- tworzenie dydaktycznych nagrań dźwiękowych w nauce języka angielskiego (z wykorzystaniem narzędzia Vocaroo). To rozwiązanie aktywizuje uczniów, którzy mogą mieć trudności z wystąpieniami publicznymi na forum klasy; pozwoli również sprawiedliwie ocenić uczniów pod kątem wymowy. Z kolei na lekcjach języka polskiego może być pomocne podczas wygłaszania z pamięci wierszy oraz dłuższych wypowiedzi ustnych. W edukacji wczesnoszkolnej pozwoli tworzyć biblioteczki recytowanych wierszy przez uczniów, które można potem odsłuchać, obserwując poprawę dykcji oraz sposobu recytacji. Vocaroo umożliwi także nagrywania odgłosów przyrody w czasie wycieczek do lasu.
- rozmowy o imionach i ciekawych nazwiskach jako świetny sposób na komunikację w grupie uczniów.
- zabawy integrujące zespół klasowy np.: „Jadę na wycieczkę i zabieram?; Do czego służy dany przedmiot?”, doskonale rozwijają umiejętność współdziałania w grupie.
- narzędzia wizualizacji procesu myślenia „na papierze”, czyli myślografia, notatki wizualne/rysnotki.
- metody: burza mózgów inaczej zwana giełdą pomysłów, która polega na zespołowym rozwiązywaniu problemu oraz kula śniegowa rozwijająca umiejętności dyskusji w klasie.
- zabawy dla dzieci koncentrujące się na znalezieniu innej funkcji przedmiotów, realizacja określonego zadania za pomocą otrzymanych przedmiotów oraz definiowanie przedmiotów bez określania funkcji z naciskiem na ich cechy to tzw. umiejętności MacGyvera, czyli niestandardowego spojrzenia na znane przedmioty, tak aby uczniowie mogli korzystać z nich w sposób kreatywny.
Każdy człowiek potrzebuje mieć poczucie celowości i sensu działania – zwłaszcza w szkole. Dla uczestników konferencji był to ważny i pracowity czas na rzecz rozwoju, który jest działaniem sensotwórczym. Mam nadzieję, że wspomniane przykłady dobrej praktyki zainspirują do wdrażania prezentowanych pomysłów we innych szkołach i placówkach oświatowych. Ważne jest dzielenie się wiedzą, wspieranie w działaniach, wskazywanie możliwości łączenia wielu różnorodnych perspektyw, by zwiększać efektywność działań. Warto wspólnie przełamywać schematy, odpowiadając na zmieniające się potrzeby edukacyjne.
Notka o autorce: Edyta Szczepkowska jest terapeutką pedagogiczną w Zespole Szkół nr 2 w Markach.