Na każdej lekcji zadawane są uczniom pytania. Niestety większość pytań zadaje nauczyciel i zazwyczaj angażują one tylko niewielką część uczniów. Jackie Acree Walsk, autorka książki „Empowering Students as Questioners: Skills, Strategies and Structures to Realize the Potential of Every Student” dzieli się sposobami na uruchomienie sensownych pytań podczas lekcji.
W artykule z Middleweb.com, z którego korzystałam, Jackie Acree Walsk przedstawia dwa aspekty/pytania dotyczące pytań:
W jakim celu nauczyciel zadaje pytania uczniom?
Po co uczniowie zadają pytania?
Na końcu dodałam wskazówki oceniania kształtującego na temat pozyskiwania od uczniów odpowiedzi na pytania oraz moim zdaniem niezbędne warunki do tego, aby uczniowie zaczęli zadawać pytania.
Pytania jako zasięgnięcie informacji
Przede wszystkim uczniowie muszą zdać sobie sprawę, że nauczyciele zadają pytania, aby dowiedzieć się, na ile uczniowie zrozumieli temat i aby na podstawie ich odpowiedzi mogli znaleźć najlepsze sposoby nauczania. Czyli nauczyciel nie zadaje pytań, aby sprawdzić, skontrolować i ocenić uczniów, tylko po to, aby poprawić swoje nauczanie i uczenie się uczniów. Jeśli uczniowie uwierzę w takie intencje zadawania przez nauczyciela pytań, to pozyskiwanie ich odpowiedzi, może stanowić rzetelną informację, przydatną nauczycielowi w planowaniu nauczania.
Pozyskiwanie informacji od uczniów i dostosowywanie do nich nauczania jest najbardziej korzystną praktyką, poprawiająca wyniki nauczania. Zdaniem Johna Hattiego wskaźnik wpływu wynosi 0,9 i jest najwyższy z badanych interwencji podejmowanych przez nauczyciela.
Pytania jako pogłębienie uczenia się
Są to pytania zadawane przez uczniów, które wzmacniają proces uczenia się. Zadawania takich pytań, trzeba uczniów nauczyć, muszą poznać ich cel i wartość.
- Pytania zadawane samemu sobie. Takie pytania uczniowie zadają, aby monitorować własny proces uczenia się oraz lepiej zrozumieć znaczenie tego, co poznają.
- Pytania dotyczące poznawanej wiedzy. Pytania zadawane przez uczniów, aby pogłębić rozumienie treści akademickich.
- Pytania eksploracyjne. Pytania, które zadają uczniowie, aby zaspokoić i pobudzić własną ciekawość i kreatywność.
- Pytania dialogowe. Pytania zadawane po to, aby zrozumieć inne perspektywy i zaangażować się we wspólne myślenie i uczenie się.
Te cztery typy pytań są ze sobą powiązane i mogą mieć kilka wspólnych celów.
Inny aspekt zadawania pytań to pozyskiwanie odpowiedzi. Praktyka oceniania kształtującego poleca:
- Zadawanie pytań otwartych, unikanie pytań sprawdzających, koncentracja na uzasadnieniu odpowiedzi.
- Polecenie zastanowienia się nad odpowiedzią na pytanie w parach. Jeśli uczniowie mogą wspólnie pomyśleć nad odpowiedzią, to uczą się od siebie wzajemnie, głębiej się nad pytaniem zastanawiają i mają szansę ustalić odpowiedź w bezpiecznych warunkach.
- Przeznaczenie czasu na zastanowienie się nad odpowiedzią. Jeśli uczniowie nie mogą się zastanawiać, to ich odpowiedź jest przypadkowa i nieprzemyślana.
- Losowanie uczniów/par do odpowiedzi na pytanie. Czyli odejście od zgłaszania się do odpowiedzi przez podniesienie ręki. Jeśli dopuszczamy zgłaszanie się do odpowiedzi, to przeważnie na pytania odpowiada ta sama grupa uczniów, a reszta klasy przestaje się nad odpowiedzią zastanawiać, bo wiedzą, że ktoś inny się zgłosi. W przypadku losowania do odpowiedzi wszyscy uczniowie zastanawiają się nad nią. Losowanie następuje już po czasie przeznaczonym na zastanowienie się.
W ocenianiu kształtującym ważna jest praca z błędem i wykorzystywanie błędnej odpowiedzi ucznia na pytanie w procesie nauczania.
Jak uczyć uczniów zadawania pytań?
Pierwsza wskazówka już została zapisana na początku wpisu: uczniowie powinni wiedzieć, czemu służą pytania.
Druga sprawa to szanowanie pytań uczniów – „nie ma złych pytań”. Doceniajmy uczniowskie pytania i błędne odpowiedzi.
Pytajmy uczniów o pytania, jakie im przychodzą do głowy i dajmy im czas na ich sformułowanie. Warto dać uczniom możliwość generowania pytań w parach i udzielania sobie wzajemnie odpowiedzi.
Zachęcam do zapoznania się z artykułem w Middleweb.com, gdyż w moim wpisie jest tylko mała jego część.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.