Bardzo trudno jest czegokolwiek się nauczyć, gdy myślimy, że coś nam zagraża i się boimy. Ocenianie kształtujące stwarza warunki, w których uczniowie mogą się czuć bezpiecznie. Sprzyjające środowisko jest tworzone poprzez budowanie zaufania i szacunku między nauczycielem a uczniami.
- Uczeń jest poinformowany, co go czeka, a często ma wpływ na określanie celów i kryteriów.
- Uczeń nie boi się otrzymania negatywnego stopnia. W czasie procesu uczenia się, zamiast stopni otrzymuje informację zwrotną.
- Cele uczenia się stanowią wyzwanie możliwe do zrealizowania dla ucznia. Nauczyciel monitoruje prace uczniów i dostosowuje metody nauczania do potrzeb uczniów.
- Uczeń jest doceniany (na postawie wiarygodnych dowodów) za to co zrobił dobrze.
- Uczeń może poprawić swoją pracę, według przekazanych mu w informacji zwrotnej wskazówek.
- Uczniowie mogą wykonywać prace zespołowo i uczyć się od siebie wzajemnie.
- Proces nauczania oparty jest na samodzielności i odpowiedzialności uczniów.
Dokąd zmierzam?
Uczeń zna cele lekcji oraz kryteria sukcesu, czyli wie, dokąd zmierza i jak rozpozna, że dotarł na miejsce. Dzięki temu nie musi się domyślać, po co i czego będzie się uczył.
Zadania zadawane przez nauczyciela mają również kryteria sukcesu, aby uczeń sam mógł ocenić, czy dobrze wykonał zadanie.
Przystępując do sprawdzianu uczeń również wie, jakie są kryteria sukcesu, co pozwala mu się przygotować do sprawdzianu i działa na jego poczucie bezpieczeństwa. Uczeń nie jest nieprzyjemnie zaskakiwany np. na sprawdzianie.
Niektórzy sugerują, że zamiast kryteria sukcesu, powinniśmy używać nazwy – kryteria wzrostu, gdyż termin – „sukces” kojarzy się z zakończoną już z sukcesem pracą. Ocenianie kształtujące zakłada zaangażowanie i ciągły rozwój. Nauczyciel stawia przed uczniami ambitne wyzwania i wierzy, że są w stanie (wkładając wysiłek) je osiągnąć.
Gdzie jestem teraz?
Podczas procesu uczenia się uczniowie i nauczyciel zbierają dowody na uczenie się uczniów i na osiąganie przez nich kryteriów rozwoju. Uczniowie dowiadują się przy pomocy informacji zwrotnej – „gdzie są” w procesie uczenia się. Informację zwrotną mogą otrzymać: od nauczyciela, od kolegi lub koleżanki lub od samego siebie. Informacja zwrotna jest zawsze ścisłe związana z wcześniej określonymi kryteriami.
Co dalej?
Dzięki otrzymywanej informacji zwrotnej uczniowie wiedzą, jak powinni dalej pracować, otrzymują wskazówki zarówno, jak mają poprawić już wykonaną pracę i też jak mają dalej się uczyć.
Nauczyciel stosujący ocenianie kształtujące w sposób ciągły monitoruje uczenie się uczniów i dostosowuje nauczanie i metody dydaktyczne do potrzeb uczniów.
Nauczyciel „nie idzie dalej”, jeśli uczniowie nie są na to gotowi. Jak mówi Carol Dweck, uczniowie nie muszą wstydzić się ani martwić, jeśli „jeszcze” nie osiągnęli celów, powinni jedynie kontynuować wysiłek. Uczniowie mogą liczyć na pomoc nauczyciela na każdym etapie nauki.
Uczniowie mogą zarówno poprawiać swoją pracę, aż będzie zadowalająca (zgodna z kryteriami rozwoju), świętować postęp i planować wspólnie następne cele.
Odpowiedzi na te trzy pytania zapewniają uczniom poczucie bezpieczeństwa i samokontroli procesu uczenia się.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspirowane artykułem Becki Cohn-Vargas z Corwin Connect.