Uczenie przez dociekanie

Ćwiczenie zaangażowania

Istnieje podejście pedagogiczne i metodyczne, które wspiera uczniów poprzez wykorzystanie uczenia się opartego na pytaniach i dociekaniu. W tym modelu chodzi o to, by uczniowie stali się odpowiedzialni za zaangażowanie w naukę, rozwój własnych umiejętności i wiedzy. Stają się oni troskliwi, zmotywowani, współpracujący i innowacyjni.

Nauka oparta na zadawaniu pytań i dociekaniu (Inquiry-based learning) to podejście do nauczania i uczenia się, które umieszcza uczniów, pytania, pomysły i obserwacje w centrum doświadczeń edukacyjnych. Razem, nauczyciele i uczniowie są autorami doświadczenia edukacyjnego. Akceptują wzajemną odpowiedzialność za planowanie, ocenę oraz postęp indywidualny i grupowy.

Wyzwanie

Jednym z wielkich wyzwań nauki opartej na dociekaniu jest przyzwyczajenie uczniów do samodzielnego dochodzenia do rozwiązania problemu/zadania. W miejsce chwilowej ciekawości pojawia się tu systematyczne rozumowanie. Nauczyciel odgrywa rolę prowokatora, który szuka kreatywnych sposobów na przedstawienie uczniom tematów tak, aby zaangażować klasę w ciągłe szukanie i zgłębianie poznawanego zagadnienia.

Efektem jest regularne omawianie wzajemnego uczenia się. Poprzez poznawanie perspektyw innych, uczniowie lepiej rozumieją własne stanowiska oraz starają się je precyzyjnie uzasadnić.

Nauka dla wszystkich

Wszyscy uczniowie mogą przyczynić się do wspólnego badania. Na przykład, niektórzy zadają pytania i wyjaśniają je innym uczniom, pozostali zaś odpowiadają na nie i tłumaczą lub łączą wszystkie opinie w całość. Ważne jest, aby każda indywidualna opinia była uargumentowana i odebrana z szacunkiem. Jak to jest widoczne na lekcjach?

Uczenie przez dociekanie to, m. in.:

• prowadzenie otwartych dyskusji (speaking time),
• praca w grupach/ parach,
• dzielenie się wiedzą; tłumaczenie nowych zagadnień; wyrażenie swojej opinii (share the knowledge),
• szukanie i selekcja informacji: słownik, internet, podręcznik,
• wykorzystywanie nabytej wcześniej wiedzy i łączenie jej z nową,
• krytyczne myślenie,
• szkicowanie, mapy myśli, plakaty, projekty – pomysły uczniów wyrażane w wielu formach służą pogłębianiu zrozumienia tematu,
• zadawanie pytań i dostrzeganie problemów, o których uczniowie chcą się dowiedzieć więcej,
• spontaniczne pytania, będące znakiem autentycznej ciekawości: „najcenniejsze pytania to te, które prowadzą do innych pytań i dostarczają zarazków do przyszłych badań” (Lucas, Broderick, Lehrer i Bohanan, 2005),
• wykorzystywanie doświadczenia swojego i innych,
• rzucanie wyzwań i sprawdzanie wzajemnych pomysłów,
• upewnianie się, że wszyscy uczniowie rozumieją omawiane zagadnienia,
• włączenie pytań i pomysłów uczniów do programu nauczania.

Wskazówki, czyli jak zacząć

Podczas przedstawiania uczniom nowych pomysłów ważne jest aby:

• dostosować tempo pracy do indywidualnych potrzeb każdego ucznia,
• przedefiniować kryteria sukcesu – dać uczniom szansę do ich stworzenia,
• wybierać małe partie materiału, by mieć pewność, że uczniowie osiągnęli założony cel (uczniowie mogą zaznaczać stopień realizacji poszczególnych wymagań),
• nieustannie angażować uczniów, np. przez korzystanie z ciekawych aplikacji do nauki języka obcego,
• dać uczniom poczucie odpowiedzialności za własne uczenie się, co zwiększa ich zaangażowanie i motywację wewnętrzną,
• dać uczniom możliwość zastanowienia się nad własną nauką i jej ocenienia,
• pokazać uczenie się jako ciągły proces, a nie dążenie do punktu końcowego,
• mówić o tym, jak pogłębia się nauka gdy planujemy, analizujemy i monitorujemy nasze postępy (refleksja ucznia),
• wykorzystać refleksje i opinie uczniów w dalszym planowaniu pracy.

Korzyści

Planowanie, monitorowanie i odzwierciedlanie są znaczące w efektywnym uczeniu się uczniów (Watkins, 2012) i grają kluczową rolę w uczeniu przez dociekanie. Mogą również pomóc w uporządkowaniu treści programu nauczania języka obcego i innych przedmiotów. Dobrze zaplanowane działania w zakresie uczenia się powinny pomóc uczniom gromadzić wiedzę w miarę przechodzenia z klasy do klasy.

Skupienie na uczeniu przez dociekanie często przekracza ogólne oczekiwania dotyczące programu nauczania (Natural Curiosity, 2011). Wspiera zaś integracyjne i kreatywne myślenie o programie nauczania oraz samodzielne uczenie się uczniów.

Realizując uczenie się przez dociekanie uczniowie odnoszą korzyści, widząc na konkretnym problemie wielość możliwych perspektyw. Uczniowie uczą się w dużej mierze poprzez współpracę oraz skupienie na poprawianiu własnych błędów.

Notka o autorce: Sylwia Wałdowska jest nauczycielką j. angielskiego, wychowawczynią klasy 4 w Szkole Podstawowej Paderewski oraz liderka zespołu języków obcych. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.