Soul City jest dynamicznym, innowacyjnym i multimedialnym programem Edutainment, którego celem jest profilaktyka zdrowia oraz kształtowanie świadomości zdrowotnej społeczeństwa RPA. Pierwsze odcinki serialu telewizyjnego pojawiły się w 1994 r. i od tej pory co kilka lat wraca on na antenę, za każdym razem koncentrując się na nowych wątkach.
Soul City to największy program Edutainment realizowany w Afryce, który zasięgiem objął ponad 16 milionów osób. Prawa do realizacji programu zakupiły również telewizje w Ameryce Środkowej i Azji Południowo-Wschodniej.
Warto podkreślić, że Soul City to nie tylko serial telewizyjny. To złożony projekt edukacyjny, na który składają się różne elementy: serial telewizyjny emitowany w najpopularniejszej stacji w RPA SABC 1 (dziś to 13 odcinków 60 minutowych), codzienna nowela radiowa (45 odcinków po 15 minut każdy), trzy kolorowe broszury towarzyszące emisji każdej edycji serialu oraz towarzyszące programowi: kampania reklamowa oraz działania z zakresu public relations i rzecznictwa wzmacniające przekaz dotyczący głównych wątków programu.
Edutainment w Soul City kierowany jest do dwóch grup odbiorców:
- powszechnego odbiorcy (Soul City)
- dzieci w wieku 8-12 lat, ich nauczycieli i opiekunów (Soul Buddyz).
Soul City porusza wiele problemów dotyczących zdrowia publicznego i rozwoju społecznego, skupiając się na oddziaływaniu na istniejące normy społeczne, postawy i zachowania ludzi. Program oddziałuje na różne poziomy odbiorców – od osób indywidualnych, wspólnotę lokalną aż po różne grupy społeczne i polityków. Poprzez wykorzystanie wielu kanałów mediów oraz rzecznictwo wokół głównych problemów społecznych stara się wspierać tworzenie środowiska, w którym różne osoby i wspólnoty podejmować będą racjonalne decyzje w zakresie zdrowia.
W kolejnych edycjach programu skupiano się na różnych wątkach:
Sezon 1 – edycja 1994 – Matka i zdrowie dziecka, HIV/AIDS.
Sezon 2 – edycja 1996 - HIV/AIDS, dom i własność, gruźlica i palenie.
Sezon 3 – edycja 1997 - HIV/AIDS, dom, przemoc, nadużywanie alkoholu.
Sezon 4 – edycja 1999 - HIV/AIDS, finanse osobiste, nadciśnienie, przemoc wobec kobiet.
Sezon 5 – edycja 2001 - HIV/AIDS, rozwój własnego biznesu, gwałt, niepełnosprawność.
Sezon 6 – edycja 2003 – HIV/AIDS, depresja, astma, edukacja dorosłych i czytelnictwo.
Sezon 7 - edycja 2005 - HIV/AIDS, zdrowie publiczne.
Sezon 8 - edycja 2007 - HIV/AIDS, zdrowie publiczne.
Oprócz emisji w głównym kanale telewizji SABC program emitowany jest również w dziewięciu rozgłośniach regionalnych SABC, we wszystkich dziewięciu językach oficjalnych RPA, a także w innych rozgłośniach lokalnych.
Organizatorzy postarali się również zadbać o czytelników prasy. W każdej edycji programu 3 miliony broszur dotyczących serialu są dystrybuowane poprzez południowoafrykańskie dzienniki. Można je również znaleźć w instytucjach rządowych, klinikach medycznych, a także organizacjach pozarządowych, samorządowych, biznesowych czy edukacyjnych. O ile rolą telewizji i radia w Soul City jest promować lub wręcz narzucać określone wzorce postępowania, o tyle rolą tych publikacji jest przede wszystkim dostarczenie bardziej pogłębionej wiedzy na dany temat.
Istotny rozgłos programu i wzmocnienie jego przekazu zapewniają popularni aktorzy, którzy współpracują z organizatorami Soul City. Wzmacnia to nie tylko popularność programu, ale także jego wiarygodność, gdyż aktorzy często mówią przy różnych okazjach o osobistych doświadczeniach łączących się z tematyką danego odcinka. Aktorzy stają się w ten sposób rzecznikami określonej zmiany społecznej w dziedzinie zdrowia.
Warto zwrócić uwagę na proces powstawania kolejnych edycji serialu, w który włączeni są zarówno potencjalni odbiorcy, jak i eksperci. W Soul City został on opracowany bardzo szczegółowo. Wszystkie materiały są testowane przed emisją na grupie odbiorców, aby zapewnić, że skuteczność programu będzie odpowiednio wysoka. Zbierane są również doświadczenia i głosy osób, które miały podobne problemy życiowe jak bohaterowie planowanego cyklu. W sposób organizatorzy programu nie decydują odgórnie, jakie powinny być treści programu, lecz stwarzają możliwość powstania treści odpowiadających faktycznie na zapotrzebowanie społeczne.
Program finansowany jest z wielu źródeł, m.in. przez firmy (Old Mutual, BP), jak i instytucje rządowe i międzynarodowe (brytyjskie MSZ, Komisję Europejską, Irlandzkie Biuro Pomocy czy Ambasadę Holandii.
Za realizację Soul City odpowiada organizacja pozarządowa. Instytut na rzecz Zdrowia i Rozwoju Komunikacji „Soul City” powstał w 1992 roku, chcąc promować tematykę zdrowotną zgodnie z zasadami Karty z Ottawy przyjętej przez Światową Organizację Zdrowia. W rozumieniu Karty zdrowie to wynik wielu działań międzysektorowych, które kształtują świadomość zdrowotną w określonym środowisku, rozwijają rzecznictwo na rzecz publicznej polityki zdrowotnej, motywują do rozwoju umiejętności osobistych, działań w zakresie ochrony zdrowia na poziomie gminnym, a także do reorientacji usług medycznych w kierunku promocji zdrowego trybu życia i profilaktyki zdrowotnej.
Można więc powiedzieć, że Soul City jest projektem na rzecz zmiany społecznej w zakresie ochrony i profilaktyki zdrowia zarówno na poziomie indywidualnym, społeczności lokalnej, jak i ogólnospołecznym i politycznym.
W tym znaczeniu bardzo dużą rolę odgrywa Edutainment, który Instytut Soul City wykorzystuje w swojej działalności. Jest on rozumiany jako sztuka integrowania ważnych społecznych tematów w formaty rozrywki, w oparciu o prowadzoną działalność badawczą. Instytut używa telewizji i radia jako podstawowych kanałów dotarcia do szerokiego odbiorcy z przekazem na temat zdrowia. W podejściu tym najważniejszą rolę odgrywają badania oraz budowanie koalicji z wieloma partnerami.
Organizatorzy programu wskazują na szereg zasad, które mają duże znaczenie dla powodzenia przedsięwzięcia:
- seriale dramatyczne mogą uczyć: opowiadanie historii to najstarsza forma nauki cywilizacji człowieka, poprzez którą można pozytywnie oddziaływać na zachowania społeczne; forma ta pozwala widzom identyfikować się z bohaterami oraz stawić czoła trudnym wyzwaniom, takim jak na przykład HIV/AIDS;
- media należy wykorzystywać jak najszerzej, aby dotrzeć do jak największej grupy odbiorców;
- warto wykorzystywać wiele kanałów mediów jednocześnie, co pozwala docierać z tą samą treścią do różnych odbiorców, w różnych miejscach jednocześnie i w różnym czasie;
- samonapędzające się koło – należy kreować zainteresowanie programem aktywnie uruchamiając kolejne wątki; w ten sposób skraca się również oczekiwanie społeczne na następny odcinek programu;
- należy tak promować program, aby zapewnić przez cały czas trwania tą samą lub większą widownię;
- całość materiału filmowego musi mieć jedną tożsamość, którą będzie można opatrzyć jednolitym brandem dla wszystkich mediów uczestniczących w akcji.
Lata doświadczeń pozwoliły organizatorom programu dopracować się skutecznego modelu Edutainment. Szczegółowy opis tego modelu w języku angielskim znaleźć na stronie internetowej Soul City.
Ważnym elementem tego modelu jest również ewaluacja. Badania efektywności programu dokonywane były w odniesieniu do każdej edycji programu, tak aby na bieżąco wprowadzać korekty do przyjętego modelu działania Soul City. Przykładowo w ostatniej, siódmej edycji programu, rozpoznawalność akcji była bardzo wysoka – 86% osób dorosłych słyszało o Soul City, a 80% o Soul Buddyz. Blisko 70% osób badanych oglądało przynajmniej raz serial Soul City, a 58% Soul Buddyz. Towarzyszące programowi telewizyjnemu audycje radiowe słuchało 27,4% osób dorosłych. Zanotowano poprawę stanu świadomości społecznej na temat HIV/AIDS. 89% badanych jest świadomych, że nie ma jeszcze lekarstwa na HIV/AIDS (2004: 87%), 62% wie, że ryzyko zarażenia HIV można ograniczyć zmniejszając liczbę kontaktów płciowych (2004: 59%), 77% osób wie, że kuracja antyretrowiralna może wydłużyć życie osoby zarażonej HIV (2004: 75%), a 77% jest świadoma, że istota tej kuracji polega na zmniejszeniu liczby wirusów HIV w krwi osoby zarażonej (2004: 60%).
Przeczytaj poprzedni artykuł z cyklu o wielkich programach edutainment.