Znam wielu wspaniałych nauczycieli! Doceniam ich trud, ciągłą chęć do pogłębiania wiedzy, otwartość na uczniów i ich potrzeby. Wiem, że w obecnym systemie edukacyjnym nie jest im łatwo, na szczęście uczniowie zawsze doceniają to, co od takich pedagogów dostają. Jednak w grupie ponad 600 tysięcy nauczycieli są również osoby, które nigdy nie powinny pracować w tym zawodzie. Profesor Hüther nazywa ich „przerabiaczami materiału”, ja „wielkimi odpytywaczami”.

Ogłoszenie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej roku szkolnego 2014/2015 „Rokiem szkoły zawodowców” rozbudziło na nowo toczącą się od lat dyskusję na temat stanu szkolnictwa zawodowego w Polsce oraz jego wpływu na rynek pracy. Brak fachowców coraz dotkliwiej odczuwa wiele polskich firm. Z raportu „Bilans Kapitału Ludzkiego” wynika, że mimo wysokiego bezrobocia, niedobór rąk do pracy w niektórych zawodach jest zauważalny już od wielu lat. Brakuje głównie robotników wykwalifikowanych, specjalistów czy monterów.

Aby nie dopuścić – jak mówi Toffler, jeden z najbardziej znanych futurologów – do masowego "porażenia przyszłością" należy stworzyć nowy system kształcenia odpowiadający ponowoczesnej rzeczywistości. Aby tego dokonać, tak cele, jak i metody, muszą się wiązać z przyszłością. Jak przejść od edukacji pouczania w kierunku edukacji upowszechniania? Jak przejść od edukacji „jednego rozmiaru“ w kierunku różnorodności wykorzystującej siłę kastomizacji?

"Przez ostatnie dwadzieścia pięć lat konkurowaliśmy – jako kraj i naród – przede wszystkim lewą półkulą, odgrywając rolę tanich i dobrych podwykonawców. Czas uruchomić również prawą półkulę, wcielając się w kreatorów i integratorów. Tylko w ten sposób możemy wyrwać się z peryferyjności i stać się naprawdę atrakcyjnymi zarówno dla siebie (w tym emigrantów), jak i dla świata" - uważa Jan Szomburg, prezes Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, przygotowujący właśnie IX Kongres Obywatelski.

Chcemy, by polska szkoła była wylęgarnią orłów wyposażonych w miękkie kompetencje: umiejętność komunikacji i współpracy, innowacyjność, kreatywność, otwartość na różnorodność czy postawę partycypacyjną. Takich umiejętności nie ukształtujemy jednak wykładami i deklaracjami, one wzmacniają się w największej mierze poprzez obserwację nauczycieli w szkolnej rzeczywistości.

Analizując od lat zmiany nie tylko zachowań generacji dzisiejszych uczniów, ale przede wszystkim zjawiska i prognozy ekspertów, podjąłem się próby zdefiniowania kilku pojęć związanych z edukacją. Na naszych oczach wiele z nich nabiera nowego znaczenia. Funkcjonujemy na styku przejścia od edukacji pouczania w kierunku edukacji umożliwiania.