Co myślisz, gdy słyszysz słowo dysleksja? Zbyt często pierwszą reakcją jest strumień negatywnych skojarzeń: "powolny czytelnik", "dodatkowy czas na egzaminach", "trudności w pisaniu". Chociaż prawdą jest, że są to typowe objawy u uczniów z dysleksją, można probować je przezwyciężyć - uważa Patrick Wilson, były nauczyciel, a obecnie tutor specjalizujący się w uczeniu osób z dysleksją.
Dla każdego pedagoga kluczem do edukacyjnego sukcesu jego dyslektycznych uczniów jest zrozumienie, jak pracują ich mózgi. Byłoby dobrze, gdyby dodano neurobiologię do programu studiów nauczycielskich. Jeśli chodzi o przeciwdziałanie dysleksji w klasie, to zrozumienie byłoby niezwykle korzystne, gdyż pomaga nauczycielom wytłumaczyć uczniom, dlaczego mają problemy i co mogą zrobić, aby je przezwyciężyć.
Rozczarowanie i przygnębienie związane z edukacją są dużym problemem w społeczności dyslektyków i może to w pewnym stopniu tłumaczyć, dlaczego tak duży procent populacji więźniów ma jakąś formę dysleksji. Zdolność nauczyciela do udzielenia jasnych informacji na temat stanu ucznia i zaoferowanie strategii odniesienia sukcesu, może być doświadczeniem zmieniającym życie dla wielu z nich.
Patrick Wilson wskazuje na cztery podstawowe cechy mózgu osoby dyslektycznej, które są kluczowe dla zrozumienia jej kondycji i problemów szkolnych.
1. Pisanie to proces trzyetapowy
Przelanie myśli na papier jest dla mózgu bardziej skomplikowanym działaniem niż nam się wydaje, zwłaszcza dla osób z dysleksją. Stawia duże wymagania w stosunku do pamięci krótkotrwałej, która odpowiada za przejście z jednego etapu do następnego. W mózgu ten proces składa się z trzech kroków:
- Syntetyzowanie myśli, np. napiszę historię o tym, co robiłem w ostatni weekend - poszedłem do parku.
- Wymyślenie jak słowo po słowie ma się zamiar to napisać: "Biegłem... szybko ... przez... park".
- Fizyczny akt pisania: "złapanie" słów i napisanie ich na kartce.
Dyslektycy zazwyczaj mogą zrobić jedną z tych rzeczy, ale trudność sprawia im zrobienie ich w tej kolejności. Proces zebrania myśli, wybór słów, a potem zapisanie ich na papierze może skończyć się chaosem. Słabe sekwencjonowanie w mózgu sprawia, że bardzo trudno dyslektykom organizować swoje myśli i przelewać je na papier.
Aby pokonać te trudności i ułatwić syntezę myśli, które uczniowie chcą napisać, wymyśliłem metodę "Mów, aby napisać", która jest niezwykle pomocna. Polega na poleceniu uczniowi, żeby najpierw kilkukrotnie opowiedział to, co chce zawrzeć w wypracowaniu, powtarzając ten proces, aż struktura wypowiedzi stanie się klarowna w jego umyśle. Dopiero wtedy uczeń rozpoczyna proces pisania.
2. Zmagania dyslektyków z zautomatyzowanymi procesami
Aby poradzić sobie z natłokiem myśli i działań, które mózg koordynuje każdego dnia, ludzie wykonują proste czynności na poziomie podświadomości, automatycznie. Na przykład nie-dyslektyk może podnieść skarpetkę i wiedzieć od razu, że należy umieścić ją w szufladzie albo jechać samochodem bez myślenia o tym, jak kręcić kierownicą. Dla dyslektyków jednak te zautomatyzowane procesy mogą być trudne z powodu problemów z pamięcią. To może wyjaśniać, dlaczego sypialnie dyslektyków są często zabałaganione!
Dobrym sposobem, aby pomóc dyslektykowi poprawić jego zdolność do szybszego realizowania prostych procesów, jest zachęcenie ich do tworzenia modeli-skrótowców, takich jak “SLSZ BPSZ” (Skarpety Lewa Szuflada Bielizna Prawa Szuflada). Modele mogą być tworzone w odniesieniu do wszystkiego: od pisania rozprawki (AWO: Argument, Wyjaśnienie, Ocena), do zapamiętania, co należy spakować na wyjazd (DOMP: dezodorant, okulary, makijaż, piżama).
3. Pamięć? Jaka pamięć?
Problem z zapamiętywaniem jest podstawową cechą mózgu osób z dysleksją. Oznacza to, że nawet gdy uczniowie zrozumieją dobrze dane pojęcie, mają często problemy, by je sobie później odtworzyć. Pomyśl o swojej pamięci jako magazynie pełnym idei. Dyslektyk szuka w nim pojęć, słów z wyłączonym światłem. Czasami wychodzą z tego magazynu błędnie zakładając, że znaleźli odpowiednie słowo. Stąd typowym objawem dysleksji jest przekręcanie słów, trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących itp.
4. Dyslektycy są kreatywni
"Ponieważ dyslektycy nie mogą polegać na swojej pamięci, stają się bardzo dobrzy w tworzeniu abstrakcyjnych konstrukcji, rzadziej natomiast odnoszą się do wcześniejszych doświadczeń." - zauważa Wilson. "Często posiadają zdolności rozwiązywania złożonych problemów. Michał Anioł (włoski artysta i wynalazca), Albert Einstein (fizyk niemiecki) i James Dyson (brytyjski wynalazca współczesnego odkurzacza) byli dyslektykami. Ich niemożność polegania na pamięci paradoksalnie pomogła im rozwinąć wyobraźnię i zdolność do tworzenia sztuki, wynalazków i genialnych koncepcji, które zmieniły świat."
Kiedy nie-dyslektyk postrzega swoje porażki jako wskazówki, czego nie potrafi zrobić, osoba z dysleksją będzie widzieć je jako część ścieżki postępu. Wilson wskazuje na postać Stevena Redgrave, mistrza olimpijskiego w wioślarstwie, który przypisywał swój upór dysleksji. Próbował i nie udawało mu się. Ale wiedział, że to była część jego procesu uczenia się, nie dał za wygraną, aż zdobył pięć złotych medali!
Dlatego każdy nauczyciel może i powinien wykorzystać wiedzę o dysleksji, by pomagać sfrustrowanym uczniom przezwyciężać ich trudności i osiągać sukcesy - przekonuje Wilson.
Artykuł jest opracowaniem wpisu na blogu Patricka Wilsona Four Things All Educators Should Understand About the Dyslexic Brain.