Uczyć krytycznego myślenia

Narzędzia
Typografia
  • Smaller Small Medium Big Bigger
  • Default Helvetica Segoe Georgia Times
debaty edukacyjneKrytyczne myślenie jest niezbędnym składnikiem ludzkich działań i życia. Jest kluczową kompetencją człowieka, bo determinuje znajomość, rozumienie i posługiwaniem się słowem. W tym zakresie jest morze korzyści i ocean potrzeb. Nauczyciel przecież nie może jedynie chwalić ucznia. Jak lepiej uczyć krytycznego myślenia w polskiej szkole?
 
Budować szkołę myślenia
Od dawno i sporo pisze się o potrzebie budowania szkoły myślenia, a w szkole ciągle zbyt często uczeń odpytany jest nie ze sprawności myślenia, a zapamiętanych treści nauczania. Czas to zmienić! Uczenie krytycznego myślenie nie jest potrzebą ani nową, ani innowacyjną w edukacji. Jest zasadniczym warunkiem nabywania pojęć i języka. Dlaczego uczenie myślenia, w tym krytycznego, warto uczynić priorytetem na każdym etapie edukacji? Po co budować szkołę myślenia i eliminować szkołę „wiedzową”? Czy są jakieś mądre rady na to?

Krytycznie myśleć
Krytyczne myślenie (ang. critical thinking) jest niezbędnym składnikiem ludzkich działań i życia. Jest kluczową kompetencją ucznia i nauczyciela, bo determinuje znajomość, rozumienie i posługiwaniem się słowem, które dominowało w tradycyjnej szkole, ale i bez którego nie może obyć się żadna forma nowoczesnej edukacji. Jest zasadniczym warunkiem nabywania pojęć i ludzkiego języka.
 
W najnowszych (wrześniowym) numerze „SEDNA – magazynu dyrektora szkoły” jest artykuł pt. ”Po pierwsze: myśleć!” – warto nie tylko przeczytać, ale zgłębić temat na użytek nie tylko dobrej szkoły, ale dla dobra rozwoju uczniów. Są w nim postawione zasadnicze pytania: Dlaczego uczenie myślenia warto uczynić priorytetem na każdym etapie edukacji? Po co budować szkołę myślenia i eliminować szkołę „wiedzową”? Warto poznać te uzasadnienia.

Myśleć o krytycznym myśleniu
Priorytetem w myśleniu o rozwijaniu myślenia, co wiąże się ze zrozumieniem samego pojęcia krytycznego myślenia, jest trzeźwe, racjonalne i refleksyjne rozumowanie. Jest ono spostrzegane jako fundamentalna umiejętność nowoczesnego człowieka, który potrafi sceptycznie obserwować ludzi i świat, ale także wyrazić własne zdanie, pogląd, ocenę czy opinię. Każdy nauczyciel i uczeń powinien nie tylko krytycznie myśleć, ale zaprezentować swój własny pogląd, zdanie czy opinię w praktyce.

Uczyć krytycznego myślenia
Myślenia można uczyć różnie, ale przede wszystkim przez ćwiczenie (intelektualny trening) poszczególnych myślowych (intelektualnych) operacji. Warto poznać rodzaje i strukturę tych myślowych operacji oraz pogłębić mechanizmy ich nabywania. Warto też zdać sobie sprawę, że jest ono niezbędnym składnikiem wszystkich umiejętności i kluczowych kompetencji ucznia oraz nauczyciela, a w szczególności ich kreatywności i rozwiązywania problemów. Ono determinuje znajomość, rozumienie i posługiwaniem się słowem. Jest także zasadniczym warunkiem nabywania pojęć i języka, w tym także obcego czy naukowego. Uczenie myślenia (logicznego, krytycznego, alternatywnego, analitycznego, innowacyjnego…) warto uczynić priorytetem w każdej edukacji przedmiotowej.

Rady do uczenia krytycznego myślenia
Problemy podjęte w ww. artykule, skierowanym do oświatowej kadry kierowniczej, w istocie rzeczy dotyczą nauczycieli praktyków. Oto kilka dobrych rad dla nauczycieli:
1.  Po pierwsze i najważniejsze niech stanie się myślenie! 
2.  W różnorodny sposób rozwijać umiejętność krytycznego myślenia! 
3.  Podejmując krytykę z uczniami ustalić zasady krytykowania! 
4.  Nie bać się krytyki na lekcjach, uczyć mądrego argumentowania! 
5.  Uczyć analitycznego myślenia! 
6.  Chwalić i nagradzać, ale i karać uczniów z wielkim umiarem! 
7.  Ćwiczyć różne formy racjonalnego myślenia! 
8.  Śmiało krytykować rozmaite paradoksy! 
9.  Nauczyć uczniów dokonywania samooceny: rzetelnej, trafnej, racjonalnej! 

(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)