Społecznościowo! Web2.0 nowym kierunkiem w edukacji (1)

Szkoły i uczelnie
Narzędzia
Typografia
  • Smaller Small Medium Big Bigger
  • Default Helvetica Segoe Georgia Times

web 2.0Najnowsze osiągnięcia technologiczne z dziedziny IT – a co za tym idzie ich wpływ na postać edukacji - wiążą się z możliwością współpracy wielu osób w ramach tzw. społeczności internetowych, osób niekoniecznie znających się ze sobą, ale połączonych wspólnymi celami i zainteresowaniami. Tę formę korzystania z Internetu powszechnie określa się nazwą Web 2.0.

 

Edukacja w ujęciu tradycyjnym od czasów antycznych opiera się na bezpośredniej relacji między mistrzem (nauczycielem) a uczniami, będącej odwzorowaniem naturalnego procesu wzrastania i wychowywania, jaki zachodzi w rodzinie, gdzie rodzice stanowią wzór życia i źródło wiedzy pozwalającej opanować nieopierzonemu przybyszowi na świat nieznane mu jeszcze środowisko. Szkoła jako środowisko przekazywania wiedzy i uspołeczniania uczniów przez wieki wywiązywała się ze swych zadań lepiej lub gorzej, zawsze jednak była poddawana różnym naciskom natury ideologicznej lub ekonomicznej; była też zawsze „kuszona” różnymi nowoczesnymi w danym okresie trendami pedagogicznymi. Idea powszechnej edukacji spowodowała wyrugowanie analfabetyzmu poprzez rozciągnięcie systemu szkolnictwa na całe spektrum społeczeństwa, nie tylko jego część uprzywilejowaną, oraz przyczyniła się do myślenia o szkolnictwie jako dobru należącym do całego społeczeństwa i mającemu mu służyć (egalitaryzm). Tak historycznie ukształtowane pojmowanie społecznej roli edukacji, wraz z pojawieniem się technologii internetowych zaczęło ustępować nowemu elitaryzmowi wynikającemu z wysokiej na początku ery komputerowej bariery technologicznej i ekonomicznej. Szczęśliwie jednak dalszy burzliwy rozwój Internetu i wyjątkowo silna konkurencja w dziedzinie nowych technologii od stosunkowo niedawna skutkuje dramatycznym obniżeniem się bariery wejściowej i zarazem powrotem do egalitaryzmu edukacyjnego w innej już perspektywie.

 

Nowe trendy w edukacji na bazie coraz doskonalszych narzędzi informatycznych

W dzisiejszej dobie mówienie o najnowszych trendach edukacyjnych wykorzystujących dostępność nowoczesnych technologii nie ogranicza się li tylko do możliwości wykorzystywania coraz to wydajniejszych komputerów, mniej lub bardziej zintegrowanych sieci, czy też stale rozwijanego oprogramowania edukacyjnego wspomagających proces przekazywania i przyswajania wiedzy. Nie kończy się też wcale na nieograniczonych wręcz możliwościach korzystania z udostępnianych w Internecie zasobów wiedzy (np. Wikipedia, scholaris.pl i in.), czy nawet kompletnych kursów i programów e-learningowych (np. kursy doskonalenia nauczycieli na e-platformie CODN), choć te formy i narzędzia edukacji wciąż stanowią jeszcze nie do końca zrealizowany i stale rozwijany segment.

 

Najnowsze osiągnięcia technologiczne – a co za tym idzie ich wpływ na postać edukacji - wiążą się z możliwością współpracy wielu osób w ramach tzw. społeczności internetowych. Wiąże się to z powstaniem szeregu aplikacji internetowych umożliwiających pełniejsze korzystanie z Internetu w ramach spontanicznie powstających społeczności, składających się z osób niekoniecznie znających się ze sobą, ale połączonych wspólnymi celami i zainteresowaniami. Tę formę korzystania z Internetu powszechnie określa się nazwą Web 2.0.

 

Serwisy społecznościowe

Możliwość interakcji i współdziałania użytkowników Internetu istnieje już od samego początku funkcjonowania tej globalnej Sieci, która - jak wiadomo - bardzo szybko stała się podstawowym narzędziem komunikacji i wymiany informacji, dostępnym w czasie rzeczywistym dla wszystkich internautów na całym świecie. Jej dalszy rozwój polega nie tyle na stałym doskonaleniu sprawności technicznej urządzeń, realizowanym już w tempie wykładniczym, co na sposobach korzystania z nowych technologii informacyjnych, a w konsekwencji na formie istnienia i funkcjonowania podmiotów w świecie wirtualnym. Obecnie nie wystarcza już samo zamieszczanie informacji tekstowych czy multimedialnych o firmach, osobach, czy przedsięwzięciach, które odbiorca może przeczytać, zapisać w komputerze, skopiować lub wysłać pocztą elektroniczną do innego użytkownika Internetu jako odnośnik do strony internetowej zawierającej takie informacje (Internet płaski, dwuwymiarowy). Hasłem na dzisiaj jest łączenie się internautów w mikrospołeczności powiązane wspólnym mianownikiem podobnych zainteresowań i celów.

 

Dotychczasowy (dwuwymiarowy) model korzystania z Internetu już sam w sobie wprowadził rewolucyjne zmiany w sposobie funkcjonowania edukacji umożliwiając korzystanie z wiedzy szeroko dostępnej w Internecie. Mianowicie, wraz z powstaniem pracowni komputerowych, ogólną dostępnością łącz szerokopasmowych i upowszechnieniem się takich wynalazków, jak tablica interaktywna można bez większego trudu sięgać w czasie rzeczywistym po dostępne w Sieci zasoby w trakcie lekcji prowadzonej sposobem tradycyjnym, a więc w świecie realnym. Nowe możliwości, jakie pojawiły się wraz z powstaniem sieci Web 2.0, jak również coraz większa dostępność łącz szerokopasmowych wprowadziły kolejną zmianę jakościową w edukacji. Powstała bowiem możliwość wielokierunkowej komunikacji i wymiany informacji w ramach określonych grup, co umożliwiło realizację lekcji na żywo, współtworzenia projektów edukacyjnych, a nawet powstawania całych uczelni i szkół wirtualnych.

 

W takich warunkach kontakt między stroną kształcącą i kształconą odbywa się w całości lub częściowo poprzez Internet, zaś efektem edukacji jest uzyskanie oficjalnie uznawanych certyfikatów i świadectw traktowanych na równi z podobnymi dokumentami uzyskanymi w drodze edukacji odbywającej się metodą tradycyjną. Możliwe jest także nieformalne dokształcanie się w ramach grupy osób, jak np. wspólne przygotowywanie się do egzaminów, korepetycje, itd. W tym aspekcie edukacja systemowa podlega presji tworzących się obok niej i coraz bardziej wypełniających przestrzeń wirtualną indywidualnych inicjatyw. Zadaniem na przyszłość, która zaczyna się już dziś jest zatem tworzenie spoistego systemu edukacyjnego i doskonalenia edukatorów również w przestrzeni wirtualnej. Można tego dokonać przenosząc cały system doskonalenia choćby do SecondLife, jednego z najbardziej popularnych „światów wirtualnych”, gdzie byłby on dostępny dla wszystkich „obywateli Sieci”, którzy większość swego czasu przeznaczanego na przygody z Internetem poświęcają na tworzenie historii swego (drugiego) życia w przestrzeni wirtualnej.


Web 2.0 w edukacji – szanse i wyzwania

Powstanie serwisów społecznościowych pozwala na sięgnięcie po całkowicie nowy wymiar w edukacji. Nową wartością jest tutaj niesamowita różnorodność form współpracy osób, a także możliwość powstawania oddolnych inicjatyw w kierunku usprawnienia procesu edukacji i tworzenia się masy krytycznej w kierunku powstania społeczeństwa uczącego się w oparciu o nowe technologie. Niebagatelną funkcją zastosowania nowych technologii w edukacji jest m.in. zniesienie bariery odległości, zapewnienie nieograniczonej dostępności do wiedzy, powstanie możliwości współpracy i rozwoju dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i wiele innych. Ogromną zaletą edukacji opartej na Web2.0 z pewnością stanowi możliwość pełniejszej kontroli i standaryzacji edukacji dzięki systemom komputerowym pozwalającym na bieżąco analizować potrzeby szkolnictwa, dostosowywać ofertę programową do tych potrzeb i śledzić rezultaty.

 

Jak każda nowość także i Web 2.0 przynosi ze sobą obok zjawisk pozytywnych również wiele problemów i zagrożeń będących często odzwierciedleniem i zwielokrotnieniem negatywnych zjawisk społecznych istniejących w świecie realnym. Są to m.in. dobrze rozpoznane już patologie, jak np. traktowanie Internetu jako formy ucieczki od rzeczywistości, nałogowe uzależnienie od komputera, pornografia komputerowa, zaburzenia psychiczne, kontakt z przestępczością komputerową, handel ludźmi, kradzieże tożsamości, itd. Innym potencjalnie bardziej szkodliwym dla edukacji zagrożeniem jest tendencja do zamykania się internautów w obrębie własnych społeczności i niechęć do sięgania do usystematyzowanej i autoryzowanej wiedzy, lub wręcz brak takowej.

 

Często korzysta się też lub współtworzy w ramach wspólnych projektów internetowych strony wprawdzie rozbudowane pod względem zasobów wiedzy, lecz – z braku wiarygodnej autoryzacji – zawierające treści o nie do końca obiektywnych walorach. Przykładem niech będzie projekt Wikipedia, gdzie z jednej strony mamy kapitalną możliwość uzyskania bardzo szczegółowej, wstępnej wiedzy na dowolny temat, z drugiej jednak strony nie zawsze wiedza ta ma charakter zweryfikowany naukowo lub poszczególne treści zostały przefiltrowane w sposób nie zawsze obiektywny, lecz np. obciążony piętnem poprawności politycznej. Gdyby jednak zasoby Wikipedii nie były tworzone społecznościowo, nie byłyby na dzień dzisiejszy tak rozległe i tak bardzo popularne wśród internautów, jak ma to miejsce w rzeczywistości.

 

Co bardziej istotne, błyskawicznie rozwijający się Internet stanowi ogromną szansę rozwijania kontaktów i lepszego funkcjonowania na poziomie międzyosobowym, grupowym i społecznym. Narzędzie to w dającej się przewidzieć przyszłości będzie miało coraz większe znaczenie dla dalszego rozwoju edukacji, nie tylko w sensie samego przekazywania wiedzy, lecz także formacji intelektualnej, moralno-duchowej i społeczno-obywatelskiej. Być może też całe szkolnictwo w sensie funkcjonowania i organizacji będzie musiało w końcu w takiej czy innej formie przenieść się do świata wirtualnego. Z pewnością na początku realizowane to będzie na zasadzie komplementarności w stosunku do istniejącego, funkcjonującego w szkołach systemu edukacji tradycyjnej, gdyż w dalszym ciągu istnieje sens i celowość podtrzymywania takiej formy kształcenia. Pozostawienie szkoły całkowicie poza światem wirtualnym wydaje się już jednak rzeczą niemożliwą i niepraktyczną wobec mnożących się luźno powiązanych ze sobą inicjatyw ze strony różnorodnych mikro- i makrospołeczności internetowych. Dla pełnego wykorzystania nadarzających się możliwości należy już dziś zadecydować o systemowym podejściu do kwestii umiejscowienia narodowego systemu edukacji w wymiarze wirtualnym.

 

(Część I opracowania; Edukacja i Dialog, nr. 4/2008)

 

czytaj dalej