W ostatnich minutach lekcji uczniowie myślą już tylko o przerwie. Kiedy jednak pozwolimy na to, aby lekcja nie była zakończona podsumowaniem, to to czego się uczniowie uczyli, może zniknąć. Konieczna jest refleksja. W tym wpisie przedstawię 27 sposobów na zakończenie, w którym możliwe jest wykrycie i skorygowania nieporozumień, podkreślenia kluczowych punktów i utrwalenia nowo poznanych treści. Do nich rekomenduję dodać te, które zawarliśmy w tzw. Pudełku refleksji. Razem będzie to ponad 50 sposobów. Wypróbujcie!
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby losować na każda lekcję inny sposób podsumowania lekcji. Do wyboru, do koloru.
Trzy koncepcje
Uczniowie wybierają trzy główne koncepcje wybrane przez siebie z lekcji danego dnia i rysują je. Mogą używać słów, symboli lub liczb. (Źródło: Ann Sipe)
Naucz pierwszoklasistę
Uczniowie w parach wyjaśniają sobie nawzajem kluczowe pojęcia, terminy słownictwa lub powiązania między pojęciami. Robią to w sposób tak prosty, aby zrozumiał przekaz uczeń pierwszej klasy. (Źródło: Todd Finley)
Sprawdzanie błędnych przekonań
Nauczyciel przedstawia uczniom częste nieporozumienia związane z danym tematem. Uczniowie korzystając z tego, czego się nauczyli, wyjaśniają je. Inna wersja to przedstawienie przez nauczyciela błędnych stwierdzeń i poproszenie uczniów, na wskazanie błędów i ich poprawienie. (Źródło: Laura Thomas)
Pięć palców
Uczniowie odrysowują na kartce kontur swojej dłoni. Na każdym palcu uczeń wpisuje kluczowe pojęcie z lekcji wraz z przykładem. Następnie uczniowie dzielą się swoimi zapisami w parach lub małych grupach. (Źródło: Wendy Savage)
Podsumowanie za dwa złote
Uczniowie mają do dyspozycji dwa złote, każde słowo warte jest 10 groszy. Zadaniem dla uczniów jest napisanie podsumowania tego, czego nauczyli podczas lekcji. (Źródło: Ann Lewis i Aleta Thompson)
Oto, co przegapiłeś/aś
W parach uczniowie sporządzają listę najważniejszych wniosków z lekcji danego dnia. Lista jest przeznaczona dla ucznia nieobecnego danego dnia w szkole. (Źródło: Paul Holimon)
Kamień, papier, nożyczki
Uczniowie identyfikują najtrudniejszy element lekcji (kamień), główną koncepcję, którą powinni zapisać, aby zapamiętać (papier) oraz najmniej istotne szczegóły, jakie mogą wyciąć (nożyczki). (Źródło: Shannon Kenyon)
Ściągawka
Uczniowie tworzą „ściągawkę” na następny sprawdzian z tego, czego się nauczyli podczas lekcji. (Źródło: Ann Sipe)
Jedna rzecz
Pod koniec lekcji każdy uczeń opisuje dzisiejszą lekcję jednym słowem. Następnie uczniowie chodząc po sali dzielą się swoim słowami, wyjaśniają, dlaczego dane słowo wybrali i mogą ustawić się w grupy reprezentujące to samo słowo. (Źródło: Jason Kennedy)
Galeria
Na samoprzylepnej karteczce każdy uczeń zapisują jedną nową rzecz, z którą czuje się na tyle pewnie, że może podzielić się nią z innymi uczniami. Po powieszeniu karteczek na ścianie uczniowie chodzą po sali, czytając refleksje rówieśników. (Źródło: Greg Evans)
Trzy
Uczniowie odpowiadają na trzy pytania na karteczkach samoprzylepnych (Źródło: Ann Sipe):
- Czego się dzisiaj nauczyłem/am?
- Dlaczego jest to istotne, ważne lub przydatne?
- O czym moim zdaniem będzie następna lekcja
Śpiewanie
Uczniowie układają tekst piosenki (lub rapują) do ulubionej melodii, tekst odzwierciedla to czego się nauczyli. Mogą nagrywać na swoich telefonach, a jeśli ktoś ma odwagę, to może wykonać utwór przed klasą! (Źródło: Todd Finley)
Losowanie pytań
Nauczyciel przygotowuje kilka pytań zamkniętych i otwartych związanych z nauką danego dnia lub tygodnia i wpisuje je w losy. Jeden z uczniów losuje pytanie, na które klasa ma odpowiedzieć. Na przykład: Jak jest definicja funkcji? Albo jaki jest wzór na pole koła? (Źródło: Beth Fulmer)
Wiersz
Nauczyciel przygotowuje zestaw ważnych pojęć z lekcji, a uczniowie mają za zadanie ułożyć z nich zwrotkę wiersza. (Źródło: Kristin Shapiro)
Pytania
Uczniowie w parach ustalają, czego jeszcze chcieliby się dowiedzieć na dany temat. (Źródło: Kimberly Stiff)
Test
Nauczyciel tworzy krótki test – TAK/NIE. Uczniowie indywidualnie zaznaczają swoje odpowiedzi. Inna wersja dotyczy pytań z kafeterią 4 odpowiedzi. Uczniowi wybierają właściwą i wskazują:
A – kciuk do góry
B – kciuk do dołu
C – kciuk w prawo
D – kciuk w lewo.
Wybrany uczeń wyjaśnia swój wybór. (Źródło: Ann Sipe)
Selfi
Uczniowie robią sobie selfie, robiąc minę, która odzwierciedla ich uczucia związane z dzisiejszą lekcją. Nauczyciel prosi, aby dołączyli wyjaśnienie. Inna wersja to wybranie emotikona, który najlepiej opisuje ich odczucia. (Źródło: Tarita Reeves)
Pytanie do odpowiedzi
Nauczyciel podaje uczniom odpowiedź w formie hasła, zadaniem uczniów jest zadać pytanie z taką odpowiedzią. NP.: Odpowiedź – srebro, przykładowe pytanie: „Który pierwiastek ma symbol Ag?” (Źródło: Ann Sipe)
Refleksja nad piłką
Na piłce napisane są różne pytania. Nauczyciel rzuca do kogoś piłkę Tam, gdzie trafi dłoń ucznia, tam jest pytanie do niego. Uczeń odpowiada i rzuca piłka do kogoś innego. (Źródło: Eman Bekheet)
Wykres słupkowy
Nauczyciel rysuje na podłodze linie symbolizującą zrozumienie przez ucznia materiału. Na koniec lekcji uczniowie ustawiają się wzdłuż linii decydując o swoim poziomie zrozumienia. Uczniowie mogą zadawać sobie wzajemnie pytania i przesuwać się wzdłuż linii. (Źródło: Literacy Minnesota)
Niejasny punkt
Uczniowie odpowiadają na pytanie: „Co było dla mnie najbardziej niejasne na dzisiejszej lekcji?”. Można poszerzyć wypowiedź również o to, co było najbardziej jasne. (Źródło: Kimberly D. Tanner i Melanie Smith)
Sygnały
Uczniowie kładą dłoń na klatce piersiowej i wystawiają odpowiednią liczbę palców (Źródło: Mel Mercado):
5 – Mogę tego nauczyć mojego kolegę z klasy
4 – Rozumiem to dobrze
3 – Potrzebuję więcej przykładów
2 – Potrzebują powtórki
1 – Jestem kompletnie zagubiony (np. jak skarpetka w suszarce!)
Definicje pojęć
Uczniowie przez chwilę w małych grupach omawiają nowo poznane pojęcia. Pod koniec zajęć ustawiają się w kolejce i wychodząc z sali wypowiadają definicję jednego z pojęć. Uczniowie, którzy mają z tym trudności, mogą posłuchać wypowiedzi innych i dopiero sformułować swoja definicję. (Źródło: Ann Sipe)
Kiedyś i teraz
Aby zobaczyć, jak zmieniło się myślenie uczniów w czasie lekcji można poprosić uczniów, aby uzupełnili zdanie: „Kiedyś myślałem… , teraz myślę…” (Źródło: Jillian Coneys)
Quiz na następną lekcję
Nauczyciel poleca uczniom opracowanie trzech pytań do tematu. Będą one użyte w quizie na następnej lekcji. (Źródło: Todd Finley)
Klasyfikacja
Uczniowie w swoich zeszytach klasyfikują poznane pojęcia według wskazanego klucza, np. może to być klucz ważności, porządku chronologicznego lub kolejność – od prostych do najbardziej złożonych pojęć. (Źródło: Ann Sipe)
WOW
Uczniowie dzielą się tym, co ich zaskoczyło lub tym, co najbardziej im się podobało w lekcji. (Źródło: Jason Kennedy)
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Wszystkie propozycje wzięte z artykułu Paige Tutt w Edutopia.org. O Pudełku Refleksji znajdziecie więcej informacji tutaj.