Tym, co najbardziej zachęca dziecko do wysiłku, jest zaspokajanie ciekawości, odkrywanie swoich możliwości i odnoszenie sukcesów. Pójście do szkoły po wakacjach, podobnie jak powrót do pracy po urlopie, wiąże się z pewnym napięciem. Dla jednych jest to oczekiwane spotkanie z kolegami i nauczycielami. Dla innych początek roku szkolnego łączy się z nowością i nieznanym: z nowymi przedmiotami, nowym materiałem, nowymi nauczycielami i nowymi kolegami.
Przystosowanie się do nowego, powiązanego z obowiązkami rytmu funkcjonowania wymaga od wszystkich odrobiny czasu. W karierze szkolnej dziecka jest kilka kluczowych momentów.
Początek
Najważniejszy z nich to rozpoczęcie edukacji w szkole. Kolejne to rozpoczęcie nauki w gimnazjum i liceum. Dla wielu uczniów znaczący jest też początek nauki w klasie IV, ze względu na pojawienie się przedmiotów prowadzonych przez różnych nauczycieli.
W tych kluczowych momentach ważne jest życzliwe towarzyszenie dziecku i wspieranie go w procesie adaptacji zarówno przez rodziców, jaki i nauczycieli. Uczeń, który czuje się w szkole bezpiecznie, jest obdarzany sympatią i zaufaniem oraz zrozumieniem może w pełni rozwinąć swój potencjał i talenty.
Rozpoczęcie edukacji szkolnej to duża zmiana w życiu całej rodziny, a nie tylko dziecka, szczególnie gdy odbywa się to w wieku 6 lat. Początkowo to rodzic odpowiedzialny jest za wiele spraw związanych z edukacją – poczynając od zapisania dziecka do szkoły, poprzez punktualne dotarcie ucznia na zajęcia czy zaopatrzenie we wszystkie potrzebne podręczniki i przybory, aż do dopilnowania, by były odrobione zadane lekcje. Stopniowo, im dziecko starsze, ta odpowiedzialność powinna być przenoszona na samo dziecko.
Od małego warto wdrażać ucznia do samodzielności – na miarę jego możliwości. Warto zaczynać od drobiazgów, typu pamiętanie o przyniesieniu potrzebnych materiałów na zajęcia czy wypożyczeniu lektury z biblioteki. W początkowym okresie rodzic pomaga dziecku wypracować prawidłowe nawyki związane z uczeniem się i kształtuje motywację do zdobywania wiedzy.
Warto pamiętać, że nie nagrody zewnętrzne są motywatorem do uczenia się. Tym, co najbardziej zachęca dziecko do wysiłku jest zaspokajanie ciekawości, odkrywanie swoich możliwości i odnoszenie sukcesów. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym wymaga pomocy w rozplanowaniu czasu po przyjściu ze szkoły. Ważne i ułatwiające dla dziecka jest wprowadzenie stałej pory i miejsca odrabiania lekcji.
Ale nie należy odrabiać lekcji za dziecko. Jeśli jest taka potrzeba, wytłumacz zadanie, na przykład przez zadawanie dodatkowych pytań, ale nie podsuwaj od razu gotowych odpowiedzi! Daj szansę rozwiązać je samodzielnie, najwięcej bowiem uczymy się poprzez działanie. Dzieci i młodzież wolą mówić i działać niż słuchać, uczyć się na podstawie własnych niż cudzych doświadczeń.
Trochę inne potrzeby od pierwszaka w szkole podstawowej ma gimnazjalista, który posiada już utrwalone nawyki związane z uczeniem i postawy wobec szkoły.
Gimnazjum
Początek gimnazjum to czas wejścia w nowe środowisko i wypracowania sobie pozycji wśród rówieśników. W okresie tym bardzo ważna jest potrzeba bycia akceptowanym w grupie. Gimnazjum to czas, gdy na pierwszym planie znajdują się rówieśnicy i ich opinie. To oni wyznaczają standardy, mody. Są wzorem.
Czasami nastolatkowi trudno jest powstrzymać się od zrobienia czegoś, co robią koledzy, nawet jeżeli sam wie, że to nie jest dobre. Ważne, by rodzic interesował się nowymi znajomymi nastolatka i powstrzymywał się od ich krytykowania, zanim pozna ich bliżej. W tym wieku wygląd zewnętrzny, wyrażany ubiorem czy fryzurą, może być mylący.
Gimnazjum to również czas, gdy przybywa przedmiotów, jest więcej nauki, a nauczyciele wydają się surowsi. Może to rodzić napięcie u dziecka, czy da sobie radę z nauką. Rodzic nie powinien wymagać od dziecka, by było prymusem z każdego przedmiotu. Choć wydaje się to trudne, trzeba zaakceptować słabsze oceny z przedmiotów, które nie interesują nastolatka. W tym wieku uwidoczniają się predyspozycje i zainteresowania ucznia. Rola rodzica polega na wskazywaniu możliwości i sposobów rozwijania zainteresowań oraz na uczeniu nastolatka samodzielnego zdobywania informacji.
Na każdym etapie edukacji dziecko potrzebujerozmowy z rodzicem i jego wsparcia. Niestety, często jest i tak, że rodzic interesuje się głównie ocenami. Szczególnie nastolatki skarżą się na taki stan rzeczy. Ważne jest, żeby rozmawiać z dzieckiem o jego zainteresowaniach, relacjach z rówieśnikami i o wszystkim, co jest ważne dla młodego człowieka. Jednak rozmowa to bardzo trudna umiejętność; wymaga uważnego słuchania i prezentowania własnego punktu widzenia, a nie tylko pouczania, wygłaszania pretensji czy potocznego gderania, że coś jest nie zrobione.
Bardzo ważna jest sama umiejętność słuchania. Rozmowę z dzieckiem trzeba traktować tak jak z przyjacielem. Gdy rodzic chce rozmawiać z dzieckiem, powinien skierować na to całą swoją uwagę. Niekiedy nastolatki lubią rozmawiać przy wspólnym działaniu, co daje podwójną korzyść dla relacji: wspólne działanie zbliża, a jednocześnie stanowi okazję do wzajemnego poznania poglądów i problemów.
Jeśli dziecko ma problem, warto powstrzymać się od dawania gotowych rad i rozwiązań. Warto wspólnie poszukać wtedy dobrego sposobu wyjścia z sytuacji, rozważyć plusy i minusy każdego rozwiązania. Ważne, by utwierdzać dziecko w przekonaniu, że na każdy kłopot można znaleźć rozwiązanie.
Nauczyciel – sojusznik
Na wszystkich etapach kształcenia ważna jest współpraca rodzica z nauczycielami. Nie należy traktować ich uwag i spostrzeżeń jako bezsensownych. Nauczyciele znają dziecko od trochę innej strony niż rodzice, gdyż obserwują je głównie w relacjach z rówieśnikami i podczas wykonywania rozmaitych zadań. Jeżeli dziecko ma problemy w szkole, czy to w nauce, czy w zachowaniu, czy też w relacjach z kolegami lub nauczycielami, unikanie kontaktów ze szkołą nie jest dobrym rozwiązaniem.
Warto przyjąć założenie, że nauczyciel jest sprzymierzeńcem dziecka i rodzica. Bardzo niedobre dla dziecka jest za to dewaluowanie roli nauczyciela i wypowiadanie krytycznych uwag pod ich adresem. Jeśli problemy szkolne są bardzo nasilone, warto poszukać ich przyczyn i skonsultować się z psychologiem lub pedagogiem szkolnym. Każda szkoła współpracuje z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną, gdzie są zatrudnieni odpowiedni specjaliści. Ci ostatni chętnie pomogą wyjaśnić powody kłopotów trudności dziecka.
Reasumując, życzliwa, dobra relacja rodzica z dzieckiem w każdym wieku ma olbrzymi wpływ na sukcesy w szkole.
Notka o autorce: Katarzyna Wesołowska – psycholog, pracuje w jednej z warszawskich Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej. Ekspert Instytutu Obywatelskiego.
(Źródło: przedruk, Lupa Instytutu, Instytut Obywatelski)